Главная » 2009 » Март » 20 » КЕРЛА ТУЬЙРА
КЕРЛА ТУЬЙРА
01:29
Кхо ваша

Цхьана ден кхо к1ант хилла. Вехаш хийла хан яьлча, дена ч1ог1а цамгар кхетта.
— Со кху цамгарх вала мега, то а ца луш, — аьлла, дас, шен кхоь а к1ант, кхайкхина шена т1е а валийна, цаьрга весет дина, — Со велча, суна, туьхан т1улгах дай, чурт а дог1а, наггахь т1едуьйлий, кош т1е а х1итта. Бертахь а 1е, диц а ма де, вон хила атта ду, дика хила хала ду шуна.
Оцу цамгарх то ца луш, да кхелхина, ткъа бухависинчу кхаа к1анта, шешан ден весет кхочушдеш, дена туьхан т1улгах дина чурт а доьг1на, шайн да д1аверзийна.
Цхьа хан яьллачу хенахь xlapa кхо к1ант, шайн ден коша т1е эха воьлла. Иштта xlopш лелаш, шешан дена доьг1на туьхан чурт жимлуш хилар хааделла к1енташна. Воккхах волчу вашас аьлла жимах волчу шина веше:
— Xlapa вайн ден кошана вай доьг1на чурт лахлуш ду, xlapa ларда деза вай, — аьлла.
Цу т1ехь барт а хилла, хьалхарчу кхаа буса воккхах волу ваша вахана ден чурт ларда. Ден чуртана билгало а йина, чурт ларда хиъначу воккхах волчу вешина, кхаа а буса наб кхетта, ден чурт лардеш 1ачу заман чохь. Ден чурт кхара йинчу билгалонал жимделла карийна. Шолг1ачу рог1ана юккъера ваша вахана ден чурт ларда. Чуьртана т1ехь билгало а йина, охьавижна юккъера ваша а. Цунна а, вукху вешина санна, наб кхетта. Кхоалг1ачу дийнахь хьаьжча, хьалхачул а чурт лахделла карийна. Т1аьххьара а жимах волу ваша вахана ден чурт ларда. Шена мел ч1ог1а наб т1ег1оьртича а, наб ца кхоьтуьйтуш, чурт лардеш Iaш хилла жимах волу ваша. Буьйса юкъал т1ех яьллачу хенахь, стиглара охьа а беъна, цхьа 1аьржа бода т1ег1оьртина ден чуьртана.
Бода дикка гера кхаччалц, 1адда а 1ийна, к1анта, вист а хилла, аьлла:
— Х1ай суна т1ег1ерта бода, хьо х1ун ю? Са ду хьо я жин ду хьо? Дистхила! Бода, х1умма а ца олуш, кхин а герга г1ерташ хилла. К1анта 1ад а оьзна, пха
тоьхна. Т1аккха а юха ца болуш, к1ентан ден чурта т1е кхетта бода. К1ант, кхоссавелла, боданна т1е хиъна. К1ант шена т1е хиъча, бодано вадийна ворх1е а стигалан 1аьрчашка ваьккхина. Цу стиглан 1аьрчашкара керчаш, юха лаьтта боьссича, к1ора санна 1аьржа дин хилла, д1ах1оытина 1аьржачу боданах. Лаьтта т1ехь ира а х1оьттина, лестина, бегабелла дин:
— Х1инца-х даций суна т1ехь цхьа а х1ума, — аьлла. Букъа т1ехь хиъна 1ачу к1анта аьлла:
— Кхин х1ума-м дац хьуна т1ехь, со к1ант-м ву. 1аьржачу гилано жоп делла:
— Тахана-тховса дуьйна хьан долахь бу со, хьо бен кхин да воцуш. Хьо холчух1оьттинчу муьрехь, хьайна со ма ишшинехь, xlapa сан ц1оганан мерз багор ахьа, со т1екхочур бу хьуна.
К1антана ц1оганах баьккхина мерз а белла, д1абахана 1аьржа гила. Говран ц1оганах баьккхина мерз шен кисана а биллина, шолг1ачу буса а ден чурт ларда охьахиъна жимах волу ваша. Хьалхарчу буса санна, лерина, кхунна наб т1ег1оьрттинчу хенахь, стиглара охьахьаьдда к1айн г1аларт. Гергга кхаччалц, 1адда а 1ийна, к1анта аьлла:
— Суна герга ма г1ерта, аса лазор ду хьо, к1айн г1аларт.
Кхин и соцург а ца хилла, 1ад оьзна, пха тоьхна к1анта. Шена пха тоьхча а, шек ца долуш, к1ентан ден чуртана т1е кхетта к1айн г1аларт. Цунна а, кхоссавелла т1ехиъна, чурт лардеш 1ен к1ант. Хьалаиккхина, ворх1е а стигала хьала а даьлла, цигара керчаш лаьтта охьадоьссинчу к1айчу г1алартах сира дин хилла д1ах1оьттина.
— Х1инца-м ма1а-моза а хир бацара суна т1ехь, — аьлла, лестина, бегабелла сира дин.
— Со санна волу к1ант бен, кхин х1ума дац хьуна т1ехь, вир-бекъа, — аьлла, вистхилла к1ант.
Т1аккха к1айчу дино, шен ц1оганах баьккхина мерз а луш, к1анте аьлла:
— Х1инца хьан дола бели со. Холчух1оытина, соьгара rlo эшна, со хьашт ма хиллинехь, xlapa мерз багор ахьа, со т1екхочур бу хьуна.
К1анта, баьккхина мерз кисна а боьллина, сира дин д1абахийтина. Еана т1екхаьчна кхоалг1а буьйса а. К1ант ден чурт лардеш 1ачу хенахь, тохара санна, мерза наб т1ег1оьртина цунна. Оцу буса т1ег1оьртина г1аларт а, к1анта, т1ера охьа ца вуссуш, карадалийча, цунах расха дин хилла. Цо а, вукху шина дино санна:
— Хьан дола бели со, хьо холчух1оьттича, хьайна гlo эшначу меттехь, xlapa мерз багор ахь, — аьлла, ц1оганах баьккхина мерз белла. Иза а, вуьш санна, баьлла цхьана aгlop д1абахана.
Кхо дей, кхо буьйсий д1адаьлча, шайн жимах волу ваша волчу вахана воккхах волу ши ваша, цо ден чурт муха лардо хьажа. Шаьш йинчу билгалонал чурт лахделла ца карийна кхарна. Цхьана дийнахь воккхах волчу шина вешина хезна, хаьхкича, дин хьалхабаьллачунна шен йо1 а луш, эло говраш хохкуьйту, аьлла. И шиъ цига ваха кечвелча, ша а ваийтахьара, аьлла жимах волчу вашас.
— Ахь цигахь дан х1умма а дац, я хьан цигахь г1уллахк а дац, — аьлла, човхийна хилла цара жимах волу ваша.
Воккхах волу ши ваша шайн дех йисинчу вирна хьалхай, т1ехьай а хиъна, ваха новкъа ваьлла, эло говраш а хахкийтина, говр хьалхаяьлла, хьуьнар тоьллачунна, йо1 лучу тойне хьажа. Воккхах волу ши ваша д1аваханчул т1аьхьа, араваьллачу жимах волчу вашас, ша хьалха баьккхина мерз, киснара схьа а баьккхина, багийна, цунах х1ун хуьлу хьажа. Мерз баьгна балале, беана схьаиккхина, к1анта дуьххьара лаьцна, хьарг1а санна болу 1аьржа дин. Дика, лерина кечвелла, цу дина а хиъна, элан тойне ваха д1аиккхина жимах волу ваша. Воьдуш, хьалха вирахь д1аваханчу шина вешина т1аьхьа кхиъча, цаьрга салам а луш, царна вовзале, т1ехъиккхина и шен динахь, уьш салам д1аэца кхуьуш, ца кхуьуш. Шина вашас аьлла хилла, т1аьхьа а хьаьжна:
— Ма вайша човхийна, ц1ахь витинчу вайшиннан вешех а, вайшиннах а тера вац и вахана бере, — аьлла.
Урх хецна йитча, мохаца чехкалла къуьйсуш, юхаоьзча, стиглан 1аьрчашка хьалаг1ерташ, вадийна элан юьрта д1акхачийна 1аьржачу дино жимах волу ваша. Юьрта чу ма вуьйллинехь, т1екхаьчначу тобане, элан той мичхьа ду, аьлла, хаьттича, юьртахоша дийца а дийцина, элан г1алин гloпe вахана к1ант. Кет1ахь лаьттачу эле салам а делла, к1анта аьлла:
— Хаьхкича, говр хьалхаяьлла хьуьнар тоьллачунна, эло шен йо1 ло, аьлла, хезна вог1у со.
Эло к1анте аьлла:
— Динан бере, хьо т1аьхьависна. Дика дой долу береш говраш хахка бахана кхо дей, кхо буьйсий хан ю.
Т1аккха вистхиллачу к1анта аьлла:
— Сийлахь эла, хьуна х1ун билгало ян еза дин хьалхабаьллачу к1анта? И билгало хьуна т1екхачо хьожур вара со.
Эло жоп делла:
— Башлома к1ел кхаьчна, охьадог1уш шийла шовда ду. Цу шовдан йисттехь лаьттачу лекхачу кхура к1ел, билгалонна, йиллина сан йоь1ан к1удал ю. Оцу к1удал чу тесна цо п1елгах юллу ч1уг ю, сан йоь1ан ц1е а т1ехь. Хьалха т1екхаьчначу беречо цу к1удал чуьра п1елгах юллу ч1уг схьакхачо еза. Цуьнга лур ю ас сайн йо1.
Эло дан дезарг шега ма-дарра дийцича, шен динан урх схьа а озийна, к1ентийн тоба д1аяханчу лорах шен гила а берзийна, иза урхана малбина битина к1анта. Дикка некъ бинчул т1аьхьа, хьалха д1абаханчу берешна т1аьхьа а кхиъна, уьш т1аьхьа а буьтуш, хьалхаваьлла, лам чу а кхаьчна, цигахь шовдана йистехь болчу кхура уллорчу к1удал чуьра элан йоь1ан ц1е т1ехь йолу ч1уг а яхьаш, ц1ехьа вирзина шина вешин жимах волу ваша. Элан йоь1ан ч1уг а яхьаш, говраш хахка бахана береш ц1а кхочу ларбеш Iaш эла а, цуьнан тойне гулделла адамаш а хилла. К1анта мавогг1ура элан г1опан керта т1оьхула дин дехьа а оьккхуьйтуш, цуьнан йо1 йолчу коре шен гила тесна. Корах арахьоьжучу йо1е ша еана ч1уг кхоьссина к1анта.
Говраш хахка баханчу нахал, кхуьнан дин хьалха баларна, кху к1анте шен йо1 а луш, кхаа дийнаххьий, кхаа бусий ловзар дина эло. Доьалг1ачу дийнахь к1ант-йо1 новкъа даьккхина.
Веана ц1а кхаьчча, ша ялийна элан йо1 нацкъарчу ц1а чу д1а а лачкъийна, ша хьалха чохь висинчу ц1а чу а вахана, парг1атваьлла 1аш хилла к1ант. Ловзарга вахана ши ваша а веана ц1а кхаьчна. Шен шина вешега хаьттина жимах волчу вашас:
— Хьан яьккхи элан йо1? Хьенан говр хьалхаяьлла тойнехь? — аьлла. Шина вашас аьлла:
— Хьох тера вацара иза. Хьаъа а яьккхича а, хьуна х1ун бала бу цуьнан? Шолг1ачу дийнахь а хезна кхаа вешина:
— Лахара хьала хьаьжча, бохь а ца гуш, охьахьаьжча, бух а ца гуш болчу лекхачу бердах бинчу бена чуьра лечанан ши к1орни еанчу к1антана, эло шен йо1 ло, — аьлла.
Ша а ваийтахьара аша, аьлча, шешан жимах волу ваша а ца воуьйтуш, элан йо1 яккхалур яцара-техьа вайшинга х1инца мукъана а, аьлла, воккхах волу ши ваша вахана, шайн вира а хиъна. Бухависинчу вашас шен киснара шолг1а мерз багийна. Дукха хан ялале, беана схьаиккхина сира дин. Дика духар т1е а дуьйхина, лерина кеч а велла, шен динахь араиккхина жимах волу ваша. Новкъа д1авоьдуш, шен шина вешина т1ехъиккхина xlapa. Д1аделла салам д1аэца уьш ца кхуьуш, схьаделла жоп хаза xlapa ца кхуьуьш, сирачу дино вадийна, т1ехъиккхина к1ант. Шина вашас т1аьхьа а хаьжна, аьлла:
— Ма вайша ц1ахь витинчу вешех тера вац иза, цо элан йо1 йоккхур ю хьуна.
Шен шед кхочехь, мел долу адам а гулдина, эла laш, вахана д1акхаьчна жимах волу ваша. Дерриге а адам гулделла даьлча, эло д1акхайкхийна:
— Ломан бердах болчу лечанан бена чуьра ши к1орни еанчу к1анте шен йо1 ло ша, — аьлла.
Оцу адамашца вахана, лекхачу лома к1ел д1а а х1оьттина, шен сирачу гиле хаьттина к1анта:
— Х1инца х1ун дича, тоьлур дара вайша? — аьлла. Сирчу дино шен дега аьлла:
— Кху ломана го бина дукха адам ду, хьуьнар къовса деана, хьо х1умма а воха ма вохалахь. Даг т1е бог xIottoш, ши гола т1ета1ае суна, чож морцуш чоьже шед а тоха. Кхузткъе кхааммо санна мохь тоха, хьалхарчу когашца г1ашлойн некъ боккхуш, т1аьхьарчу когашца ворданан некъ боккхуш, оцу лечанан бена т1е кхачор ву аса хьо.
К1анта, шен дино шега ма-аллара, даг т1е бог xIottoш, гола та1ийна, чоьже шед тоьхна, кхузткъе кхааммо санна мохь-ц1ог1а тоьхна, сира дин т1ета1ийна. Хьалхарчу когашца г1ашлойн некъ боккхуш, т1ехьарчу когашца ворданан некъ боккхуш, ломан бердаш херцош, лечанан бена т1е кхаьчна сира гила. Бена улло кхаьчначу к1анта, эле охьа мохь тоьхна:
— Леча дац бенахь, цуьнан ши кГорни ю, х1ун де ша! — аьлла.
Эло и к1орнеш схьаялае аьлла, жоп делла. Лечанан ши к1орни ян а еъна, йоь1ан корах чукхоьссина к1анта. Кхаа дийнаххьий, кхаа бусий той а дина, к1анте шен йо! а елла, новкъа ваьккхина, ц1а хьажийна эло. Ша ялийна элан йо1, тохара, хьалха ялийна цуьнан йиша йолчу, ц1а чу д1а а лачкъийна, парг1атваьлла, охьахиъна жимах волу ваша.
Ц1а веанчу шина веше хаьттина бухарчу вашас:
— Элан йо1 хьан яьккхина? — аьлла.
— Сирачу динахь веанчу беречо яьккхи элан шолг1а йо1 а, х1умма а хьох тера а вацара иза, — аьлла, жоп делла шина вашас.
— Сох тера ца хиллехь а, шуьшиннах тера мукъа а хила велара иза, — аьлла, жоп делла жимах волчу вашас.
Кхоалг1а йо1, кхузткъа аьрша к1орга йолчу гly чуьра ка хьала-баьккхинчунна ло эло, аьлла, хабар хезна вежаршна. Жимах волчу вашас ша ваийтахьара, аьлча, хьалха санна, иза човха а вина, вира т1е а хиъна, шаьшшиъ новкъа ваьлла воккхах волу ши ваша. Ши ваша новкъа ваьлла дукха хан ялале, киснара схьабаьккхина, кхоалг1а мерз а багийна к1анта. Беана, схьаиккхина к1анта кхоалг1а лаьцна хилла расха дин. Дуьгу нускал санна, шен дин кечбина, нускал дало к1ант санна, ша а кечвелла, новкъа даьлла xlapa шиъ. Новкъа д1авоьдуш, шен шина вешина т1аьхьакхиъна, цаьрга салам делла кхо. Кхуьнан сапам схьаэца уьш ца кхиалуш, т1ехъиккхина жимах волу ваша. Вахана элан гloпe кхаьчча, цигахь карийна кхунна массо а махкара баьхкина нах. Эло, нахана юккъе а ваьлла, кхайкхийна, кхузткъа аьрша к1оргачу г1уна чуьра ка схьабаьккхинчу к1анте шен йо1 ло ша, аьлла. Массо а цецваьлла висина. К1ант шен расхачу динах дагаваьлла, вайшинга х1ун далур дара-теша, аьлла. Расхачу дино к1антана жоп делла:
— Ша кхоа ца беш, аренаш 1адош мохь тохий, чож дагош шед тоха шена. Хьалхарчу когашца латта охкуш, т1ехьарчу когашца латта нацкъар кхуьйсуш, ша г1уна буха кхачор ву хьо. Т1аккха ка схьа а эцна, хьаладер ду вайша.
Дино шега ма аллара, аренаш 1адош мохь тоьхна, гила ор т1е тесна к1анта. Расхачу гило хьалхарчу когашца латта охкуш, т1ехьарчаьрца иза нацкъар кхуьйсуш, кана т1е кхачийна к1ант. Буха ма кхеччинехь, катоьхна ма1а а лаьцна, ка хьалабадийна к1ант вог1уш, коьман ма1а а яьлла, хецабелла юха ор чу бахана иза. Цу заман чохь г1алин корах арахьоьжуш 1ачу йо1а, к1антана хилла харцо а гина, мохь тоьхна:
— Дакъаза ма вала хьо, жима къонах! Барзо лоцучуьра, х1унда ца лоцу ахьа иза? — аьлла.
Говраца юха чу а иккхина, катоьхна вортана т1ера а лаьцна, ка хьала а баьккхина, ластийна йо1 йолчу корах чукхоьссина к1анта ка. Цига гулделла мел долчу адамана кхаа дийнахь, кхаа бусий той а дина, шен жимах йолу йо1 а елла, ц1а ваха новкъа ваьккхина эло кхаа вешех жимах волу ваша. Ша ялийна элан кхоалг1а йо1, шайн йижарий болчу д1а а лачкъийна, расха дин важа ши дин болчу божли чохь д1а а хьулбина, шен вежарий схьакхачале, вахана охьахиъна к1ант.
Эло кхайкхийна хьуьнар тоьллачунна йо1 луш хиллачу тойнехь а 1ийна, ц1а веана ши ваша. Бухахь 1ачу шайн жимах волчу вешега аьлла шина вашас:
— Ма хьох тера вацара-кх, элан йо1 къевсинчохь, расхачу динахь кхузткъа аьрша к1оргачу г1уна чуьра ка хьалабаьккхина жима к1ант.
Жимах волчу вашас аьлла:
— И к1ант сох тера ца хиллехь а, цо хьуьнарш тоьлла яьккхина кхо йо1 а, цуьнан хьуьнарш толийна 1аьржа, сира, расха кхо дин а аса гойтур-м бу шуна, — божлара схьаозийна кхоь а гила а, сов ц1а чуьра араяьккхина хазалла г1араяьлла йолу элан кхоь а йо1 а шина вешина хьалха х1оттийна жимах волчу вашас.
— Вай дас дина весет дагара д1а ца долу суна: вон хила атта ду, дика хила хала ду бертахь 1елаш, аьллера цо. Къастаде шайна нускал а, дин а, — аьлла жимах волчу вашас цецбоьвлла лаьттачу шен вежарина.
Дуьгу нускалш санна дой кечдина, невцарий санна шаыи кечбелла, поштанна кхо дин а боьжна, эла волчу вахана кхо ваший, церан зударий, кхо йиший.
Бахана невцарий а, шен мехкарий а ша волчу кхаьчча, шен шед кхочехь мел долу адам а гулдина, ворх1 дийнахь, ворх1 бусий доккха ловзар а дина, ша да волчу дохнах ах даьхний шен невцаршна а, мехкаршна а делла, ц1а хьовсийна эло уьш.
Баьхкина ц1а а кхаьчна, мерзачу безамца, ц1енчу дагца, доккхачу ирсаца баха хоьвшина кхо ваший, церан зударий, кхо йиший.


Три брата

Было у одного отца три сына. Прошло мало ли, много ли времени, однажды старик простудился и слег. Чувствуя, что больше ему не подняться, позвал сыновей и сказал:
— Пришла нам пора расстаться. По мне не горюйте. Живите дружно. Пусть каждый помнит, плохим быть легко, трудно быть хорошим. А на могилу мою положите большой кусок каменной соли. Да не забывайте наведываться туда.
Отец умер. Сыновья похоронили его с почестями, потом раздобыли глыбу соли, обтесали и поставили чурт1 на могилу. Каждый день кто-нибудь из троих наведывался на могилу отца. И стали братья замечать, что глыба соли день ото дня становится все меньше.
Старший сын предложил:
— Надо ночью посторожить могилу отца.
Братья согласились, и первые три ночи сторожить чурт отправился старший брат. Пришел к могиле, измерил веревочкой высоту каменной соли, завязал узелок для памяти. Затем расстелил старенькую бурку, прилег и ждет. Ждал-ждал и уснул. Так было три ночи подряд.
На четвертый день, прежде чем вернуться домой, старший брат достал веревочку, приложил и заметил, что соли стало меньше.
Вторым отправился сторожить соль средний из братьев. Пришел к могиле, измерил веревочкой высоту соли, завязал узелок для памяти. Затем расстелил старенькую бурку, прилег и ждет. Ждал-ждал и, как и старший брат, не выдержал и заснул. Так было три ночи подряд.
На четвертый день, собираясь домой, средний брат достал веревочку, приложил и заметил, что соли стало меньше.
Третьим отправился младший из братьев. Пришел к могиле, вынул лук, выбрал стрелу покрепче, положил старенькую бурку на землю, сел и ждет. Ждал-ждал, уже и полночь миновала, но никого нет. Сидит, не выпускает лука из рук. И только светать начало, смотрит, надвигается с горы черное облако и опускается на могилу.
Он закричал:
— Эй ты, черное облако! Дух ли ты, человек ли, зверь ли — остановись! А черное облако все ниже опускается на землю.
Он натянул тетиву и выпустил стрелу. Попал прямо в середину облака. Облако превратилось в коня черной масти.
— Вот кому наша соль по вкусу пришлась! Видно, волшебные кони не меньше простых любят соль лизать,— сообразил младший брат. Бросился он к черному коню и вскочил на него. Конь тут же взмыл вверх и семь раз облетел небо из конца в конец. Потом опустился на землю, тряхнул гривой, фыркнул и, довольный, проговорил человеческим голосом:
— Теперь-то на мне нет ни песчинки! Юноша возразил:
— Кроме меня, молодца!
Черный конь понял, что придется ему покориться.
— Отныне ты мой хозяин, а я твой верный конь. Спустись на землю, вырви волос из моей гривы и спрячь. Когда я буду тебе нужен, сожги его, и я явлюсь, как бы далеко ни находился,— сказал черный конь.
Юноша слез с коня, вырвал из его гривы волос, и черный конь умчался прочь.
На вторую ночь юноша снова сел сторожить могилу. Когда начало светать, смотрит, надвигается с горы белое облако.
Он закричал:
— Эй ты, белое облако! Дух ли ты, человек ли, зверь ли — остановись! А белое облако все ниже опускается на землю.
Юноша натянул тетиву и выпустил стрелу, которая попала прямо в середину облака. Оно превратилось в коня серой масти.
— Этому коню тоже соли захотелось,— подумал младший брат. Он бросился к серому коню и вскочил на него. Волшебный конь тут же взмыл вверх и семь раз облетел небо из конца в конец. Потом конь опустился на землю, тряхнул гривой, фыркнул и, довольный, проговорил человеческим голосом:
— Теперь-то на мне нет ни песчинки! Юноша возразил:
— Кроме меня, молодца!
Серый конь понял, что придется ему покориться.
— Отныне ты мой хозяин, а я твой верный конь. Спустись на землю, вырви волос из моей гривы и спрячь. Когда я понадоблюсь тебе, сожги его, и я явлюсь, как бы далеко ни находился,— сказал серый конь.
Младший брат слез с коня, вырвал из его гривы волос, и серый конь умчался. Он спрятал серый волос туда, где лежал у него черный.
На третью ночь опять сел юноша сторожить могилу. Только начало светать, смотрит, надвигается с горы красное облако.
Он закричал:
— Эй ты, красное облако! Дух ли ты, человек ли, зверь ли — остановись! А красное облако все ниже опускается на землю.
Младший брат натянул тетиву и выпустил стрелу, которая попала прямо в середину облака. Оно обратилось в коня гнедой масти.
— И ты повадился соль лизать! — воскликнул он, вскочил на коня и обеими руками вцепился в гриву. Конь с места взмыл вверх и семь раз облетел небо из конца в конец. Потом опустился на землю, тряхнул гривой, фыркнул и, довольный, проговорил человеческим голосом:
— Теперь-то на мне нет ни песчинки! Юноша возразил:
— Кроме меня, молодца!
Гнедой конь понял, что придется ему покориться.
— Отныне ты мой хозяин, а я твой верный конь. Спустись на землю, вырви волос из моей гривы и спрячь. Когда я понадоблюсь тебе, сожги его, и я явлюсь, как бы далеко ни находился,— сказал гнедой конь.
Младший брат слез с коня, вырвал из его гривы волос, и гнедой конь умчался прочь. Юноша запрятал красный волос туда, где у него лежали серый и черный, и пошел домой. Ничего не стал он рассказывать, а только сказал братьям, что соль на могиле никто больше трогать не станет.
Пока младший брат сторожил могилу, до их аула дошел слух, что князь той стороны выдает замуж трех своих дочерей. Свататься может каждый, но получит княжескую дочь лишь тот, кто победит в состязаниях.
Старшие братья решили поехать и попытать счастья. Сели они на осла и отправились. Младшего брата с собой они не взяли:
— Делать тебе там нечего, куда тебе тягаться с лучшими молодцами, сиди дома, — сказали они и уехали.
Юноша ничего не сказал в ответ. Когда братья были уже далеко, он достал черный волос и сжег его. Тут же перед ним появился черный конь. Приоделся юноша, сел на коня и поехал во двор к князю.
Черный конь рванулся по узкой горной дороге. Он догнал и оставил позади старших братьев. Те почтительно ответили незнакомому всаднику на салам, посмотрели вслед, и средний брат сказал:
— Как не похож этот всадник на нашего младшего брата!
А младший их брат все скакал вперед. Спорил с ветром черный конь, высекал из камней искры, а когда юноша натягивал уздечку, то рвался в поднебесье.
И вот добрались они до владений князя.
Юноша поздоровался с князем, стоящим у башни, и спросил:
— А где остальные молодцы? Может быть, я слишком рано приехал?
— Ты опоздал, молодец,— сказал князь, с хитрой усмешкой поглядывая на него.— Твои соперники уже давно в пути: два дня миновало, две ночи прошло, а теперь уж третий день на исходе.
— Скажи, князь, куда они скачут? Если ты мне скажешь, что надо привезти, то я попробовал бы это сделать!
Князь пожал плечами, но ответить ответил:
— Есть у подножия горы родник. Рядом с ним большое грушевое дерево растет, а под деревом кувшин стоит. В том кувшине кольцо моей старшей дочери. Кто первым туда доскачет, кольцо достанет и сюда привезет, тому и быть женихом.
Пришпорил юноша своего скакуна. Черный конь устремился в ту сторону, куда третьего дня ускакали соперники. Теперь он не бежал по дороге, а летел, обгоняя ветер. Настигли они всадников, обогнали их, добрался юноша до горы, нашел родник с грушевым деревом, под грушевым деревом кувшин, а в нем кольцо. Взял кольцо и повернул обратно. Солнце стояло еще высоко, когда юноша вернулся к замку князя с кольцом. На скаку подпрыгнул он и бросил кольцо девушке в окно башни.
Князь выдал за него дочь, три дня и три ночи длилась свадьба. На четвертый день юноша и девушка отправились в путь.
Приехали они домой, юноша спрятал дочь князя в дальней комнате, пошел к себе и прилег.
И братья вернулись домой. Спрашивает он старших братьев:
— Чей конь пришел первым? Кто станет женихом старшей дочери князя?
— А зачем тебе это знать? Как он не похож был на тебя! — ответили братья. На второй день услышали три брата:
— Если снизу вверх посмотреть, верха не видно, если вниз посмотреть, основания не видно — вот на таком высоком берегу есть гнездо сокола, кто из этого гнезда достанет и принесет двух птенцов, тому молодцу князь отдаст свою дочь.
Засобирались старшие братья. Младший опять попросил взять его, но они отказали ему, сели на осла и уехали.
Оставшийся брат достал серый волос и сжег его. Явился к нему серый конь. Приоделся юноша, сел на коня и поехал на той к князю.
Серый конь рванулся по узкой горной дороге. Он догнал и оставил позади старших братьев юноши.
Сказанное приветствие старшие братья принять не успели, а их ответ услышать младший брат не успел, как серый конь проскочил мимо.
Посмотрели братья вслед юноше и сказали:
— Как не похож этот всадник на нашего младшего брата, вот он добьется дочери князя!
Двор князя был полон народу. Джигитов понаехало видимо-невидимо. Когда все собрались, князь объявил:
— Я отдам дочь только за молодца, который на своем коне быстрее всех взберется вон на ту гору и доставит мне двух птенцов из гнезда сокола.
Вместе со всеми поехал и юноша, встал у подножия высокой горы и спрашивает своего серого скакуна:
— Что нужно сделать, чтобы победить? Серый конь ответил хозяину:
— Вокруг этой горы очень много народу, но ты не волнуйся. Сожми коленями меня так, чтобы на груди холм вырос, огрей меня кнутом, чтобы круп мой горел, крикни громче шестидесяти трех джигитов. Тогда я передними ногами тропинку сделаю, а задними ногами сделаю дорогу, чтобы телега проехала, и доставлю тебя к гнезду сокола.
Юноша все сделал, как ему конь сказал, крепко сжал своего скакуна коленями так, что на груди холм вырос, огрел его кнутом, чтобы круп горел, крикнул громче шестидесяти трех джигитов. Конь устремился вверх, по отвесной каменной стене, передними ногами тропу высекает, задними ногами широкую дорогу для телеги делает.
Доставил конь своего седока на вершину горы, к соколиному гнезду. Юноша взял из гнезда двух птенцов, спустился с горы и, проезжая мимо башни, бросил их девушке в окно.
Отдал князь юноше свою дочь, три дня и три ночи справляли свадьбу, а потом отправил их князь в дорогу.
Приехал юноша домой, спрятал эту девушку туда, где была ее сестра, пошел к себе и прилег.
Когда братья вернулись, младший спрашивает:
— Кто выиграл дочь князя?
— Всадник на сером коне выиграл вторую дочь князя, и между прочим, он совсем не был на тебя похож, — ответили старшие братья.
— Ну, а если он на меня не был похож, то хоть бы на вас был похож, — ответил младший брат.
Услышали братья, что третью дочь князь обещает выдать за того, кто из шестидесятиаршинного колодца вытащит барана.
Младший брат и на этот раз просил братьев взять его с собой, но они оставили его дома, сели на осла и отправились на той к князю.
Прошло немного времени, как братья уехали, вытащил младший брат третий волос и сжег его. Тут же прискакал гнедой конь.
Снарядил юноша коня как невесту, сам нарядился, будто ему невесту ведут, и выехали они.
Мчится конь, догнал юноша своих старших братьев и бросил им салам. Не успели они ответить на приветствие, как проскочил мимо них младший брат.
Приехал юноша во двор крепости князя, а там много людей из разных стран приехало.
Вышел князь, стал среди людей и объявил, что отдаст дочь за того молодца, который достанет из колодца глубиной в шестьдесят аршин барана.
Все очень удивились. Посоветовался юноша со своим гнедым конем, что можно было бы сделать.
Гнедой ответил юноше:
— Не жалей меня, крикни так, чтобы все травы на равнинах полегли, ударь кнутом так, чтобы меня обожгло. Тогда я передними ногами буду землю копать, а задними буду ее отбрасывать и доставлю тебя на дно колодца. Потом возьмем барана и выберемся.
Как сказал ему конь, так крикнул юноша, ударил плетью и бросил коня к колодцу. Гнедой стал передними ногами землю копать, а задними ее в сторону отбрасывать и добрались они до барана. Как только они достигли дна, юноша схватил барана за рог и потащил вверх, тут рог сломался, и баран снова упал на дно.
В это время девушка из окна башни наблюдала за происходящим и крикнула:
— Пусть тебе поможет бог, молодец! Почему же ты не схватил его так, как хватает волк?
Кинулся юноша на коне снова в колодец, схватил барана за шею, выскочил, размахнулся и забросил его в окно башни, где сидела девушка.
Отдал князь юноше свою дочь. Для всех людей устроил той, три дня и три ночи длилась свадьба, а потом отдал князь свою младшую дочь юноше и отправил их в дорогу.
Приехал юноша домой, отвел третью девушку в комнату к своим сестрам, спрятал там, гнедого коня отвел в конюшню, где стояли два других коня, закрыл их, пошел к себе и прилег.
Посидев на тое, устроенном князем, старшие братья возвратились домой. Увидев дома младшего брата, они сказали ему:
— Как не похож был на тебя тот юноша на гнедом скакуне, который вытащил барана из колодца глубиной в шестьдесят аршин и забрал дочь князя!
— Хоть он и не похож был на меня, однако трех девушек и черного, серого и гнедого трех коней я вам покажу, — ответил младший брат, вывел из конюшни трех скакунов, из потайной комнаты вывел трех красавиц, дочерей князя и поставил их перед братьями.
— Я никогда не забываю то, что завещал нам отец: плохим быть легко, хорошим быть трудно, живите дружно, сказал он. Выбирайте себе невесту и коня, — сказал юноша старшим братьям, которые стояли, очень удивившись тем, что увидели.
Снарядили они коней своих как невест, сами нарядились как зятья, впрягли в тачанку трех коней, и поехали к князю три брата и их жены, три сестры.
Когда они въехали во двор князя, то собрал он народу столько, сколько жило на расстоянии удара его плети по всей округе, и семь дней и семь ночей играли они свадьбу, а потом дал князь им половину того, что у него было, и отправил домой.
Приехали три брата со своими женами, тремя сестрами домой и стали жить в любви, счастье и согласии.
__________________
Просмотров: 1607 | Добавил: papisedarchi | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Имя *:
Email *:
Код *:


Сайт управляется системой uCoz
Copyright MyCorp © 2024