Главная » 2009 » Март » 20 » КЕРЛА ТУЬЙРА
КЕРЛА ТУЬЙРА
01:46
Элан йо1 Айзан а, бос хаза Муса а

Ламанан цхьана юьртахь, дикка б1ешераш хьалха, яханчу заман чохь, вехаш-1аш эла хилла, наха ц1е йоккхуш, г1араваьлла эла.
Цу элан кхуьуш Хилла, корах арахьаьжнарг бен дуьне а газа, ц1а чуьра, ц1енкъарий бен, латта а хьашаза, мерза даош, к1едачу метта йижош, малх санна къегина, беттан санна нур лепаш, хаза йо1.
1аьнан заман чохь ламанан басешкара охьа чу салазаш а хоьхкуш, сакъоьруш хилла юьртара бераш. Цу салазаш хоьхкучу берашка корехула ара а хьоьжуш, самукъадолуш 1аш хилла, шен ц1е Айзан йолу, воккхачу элан экаме хаза йо1.
Басара салазаш хаьхкина охьадог1учу берех цхьаъ, леррина новкъахь берийн салазаш т1оьхула лелхийта йинчу залк т1е ма кхеччи, салазаш т1оьхула лелхийта воллуш, салазо гlo а хьаькхна, охьакхетта.
К1ант охьакхеташ гина, корах арахьоьжу Айзан, г1адъяхана, елаелла. Охьакхетта, лаза а вина, дог даьтт1а 1уьллучу жимачу к1анта, оьг1аз а вахана, лайра ша хьаьлаайалушшехь, Айзане аьлла:
— Сох йоьлучул, дуьненахь а ц1еяххана, г1араваьлла вуьйцучу бос хазчу Мусе яха, иза лехча, тоьлара хьуна.
Салазаш хоьхкучу к1анта, шена цкъа а вуьйцу а хазаза, баьрга а газа волчу бос хазчу Мусин ц1е яьккхича, иза шена хьалха волуш санна, цуьнан сурт а х1оьттина, ша муха йолу а ца хууш, кора уллора г1елъелла д1аяьлла Айзан. Цул т1аьхьа де-дийне мел дели, хан-хене мел ели азлуш, якъалуш, дакъазаяла йоьлла элан йо1 Айзан. Дууш, молуш а доцуш, еш наб а йоцуш йолчу йоь1ан тидам хиллачу нанас хаьттина:
— Хьуна х1ун хилла? Х1ун цатам хилла хьуна? Ма г1елъелла хьо, сан хьоме йо1? — аьлла.
Мел хаытича а, йо1а шен бала балхош ца хилла нене. Т1аьхь-т1аьхьа г1еллуш, якъалуш лаьттачу йо1а, нанас ша ца йитча, ма-дарра дийцина, ша стенна холчух1оьттина:
— Цхьана дийнахь, вайн корах арахьоьжуш 1ачу суна, салазаш хоьхкуш дуккха а бераш гира. Салазаш хаьхкина вог1уш, царна юккъера цхьаъ охьакхийтира. Сан цунах елар иккхира. Со елаелча, оьг1азваханчу цу к1анта, б1аьрга газа, вуьйцу хазаза волу Муса, т1ехтуьйхира суна, х1етахь дуьйна иза дагавоьхна, цуьнан сибаташ юьхьа дуьхьал х1уытуш, са ца детталуш, дакъазаяьлла со, — аьлла.
Йо1 йолчуьра, хьаьдда шен ц1ийнда волчу а яхана:
— Вайн йо1ах цхьа хала цамгар кхетта, йоьжна иза, — аьлла нанас. Сихонца массо а маьПе оьзданаш бахийтина, кхайкхина говза лоьраш а
балийна, воккхачу эло цаьрга аьлла:
— Сан йо1 цамгарх тойинчунна цхьа сахь деши лур ду ас.
Гулбина балийнчу говзачу лоьраша шайна хуу массо а тайпа молханаш лелийна, амма х1уъу а дича а, йо1ана дарба хуьлуш ца хилла.
— Цамгар муха ю, х1ун лозу хьан? — бохуш, лоьраша, лаахь а, ца лаахь а, хьайн бала схьабийца, аьлла, хьовзийча, Айзана аьлла:
— Аша мел молханаш лелийча а, суна хила дарба дац. Шух долу эхь-бехк дала лардойла, цкъа а б1аьрга газа, вуьйцу хазаза волу, бос хаза Муса дагавоьхна, цо якъош, дакъазайоккхуш ю со. Муса воцчо, дан дарба дац суна.
Бахана лоьраша йоь1ан дега эле аьлла:
— Хьан йо1ана тхан дан дарба дац. Цунна б1аьрга газа, вуьйцу хазаза волу, бос хаза Муса дагавоьхна. Хьайн йо1 кхин дакъазайолийла ца лаахь, иза лехна вало веза ахьа.
— Оццул лерина ша 1алашъеш, кхиийнчу йо1ана Айзанна б1аьрга гина а, вуьйцу хазаза а, мила ву а ца хуу нехан стаг дагавохар шена доккха эхь т1едар ду, — аьлла, оьг1азваханчу эло, лоьрашна шайна йог1у ял д1а а елла, д1а а бахийтина, чехкка говза пхьераш а гулбина, цаьрга боккха ч1оь а байтина, Айзан цу чу йоьллина, т1оьхула нег1ар д1а а къоьвлина, охьадоьдучу доккхачу хи чу кхоьссина. Бакъдолчо, хьакъдерг ша лохуш хиларе терра, хе охьахьош болу Айзан чохь йолу ч1оь, буьйсанна текхийна дикка д1аихинчул т1аьхьа, сатоссучу заман чохь цхьана г1айри йисте тесна.
Шен вешица ехаш йолу бос хазчу Мусин йиша, хьалххе г1оттий, хи т1е йоьдуш хилла, хи дан. Хи оьцуш йоллучу Мусин йишин б1аьрг кхетта, г1айри т1е а тесна, лаьттачу ч1оьнах. Сихха хьаьдда ц1а а еъна, кертахь лаьтта ши сту салазана а боьжна, яханчу йо1а, г1айри т1ехь 1уьллу ч1оь хала а, атта а теттина, салаз т1е а баьккхина, ц1а беана.
Меллаша, ч1оьн нег1ар д1а а диллина, чухьаьжча, цу чохь дукхе-дукха ч1ог1а исбаьхьа, хаза йо1 гина Мусин йишина. Цуьнан хазачу сибатах цецъяьлла, тамаша бина т1екхеттачу Мусин йишас, йоккхаерца мохь тоьхна:
— Эх1, сан цхьаъ бен воцчу хьомечу вешина нускал а, суна нус а ю-кх хьо! — аьлла.
Сихонца Айзанна т1ера т1адийна бедарш д1а а яьхна, шен бедарш цунна т1е а юьйхина, дика даийна, малийна, элан йо1 хьешан ц1а чу а йигина,парг1атъяьккхина.
Генна махка лела вахана бос хаза Муса шолг1ачу дийнахь ц1а веана. Шен вешина дуьхьал а яьлла, нуьйран луьйта а лаьцна, говрара охьа а воссийна, йишас дехар дина Мусега:
— Сан хьоме ваша, Муса! К1иранна лела вахча, баттахь лелий вог1у хьо, баттана лела вахча, шарахь лелий вог1у. Цхьалха ц1ахь 1ен со кхоьру. Хьуна нускал а, суна нус а, накъост а хир яра, цхьа зуда ялаяхьара ахь!
Вашас, бос хазчу Мусас, йишина барт а тоьхна, аьлла:
— Хьо йиша а, цхьа деган доттаг1а Гар а бен дуьнен чохь кхин гергара х1ума дац сан. Шуьша суна тоьар ду. Кхин ма алалахь соьга, зуда ялае.
Цул т1аьхьа дуьхьал долчу оти чу а вахана, чехкка х1ума а кхаьллина, Муса юха а лела вахана.
Мусин цхьаъ бен йоцчу йишас, чехконца мах а белла, говран бере вахийтина Теркал дехьахь вехачу, Мусин деган доттаг1, ног1ийн Гар волчу.
— Цуьнан деган доттаг1, бос хаза Муса, боккха бохам иккхина, холчохь а ву, хьоьга чехкка шена т1е кхача а боху, ала, — аьлла.
Хабар эцна ваханчу беречуьнца цхьаьна, веана схьакхаьчна Мусин деган доттаг1а ног1ийн Гар. Цо салам делла, Мусин йишас аьлла:
— Ахьа бехк ма биллалахь суна, Гар, салам схьаэцарна. Муса ц1ахь воду дела, ийцира аса хьоьгара салам, со зуда йоллушехь. Мусина х1умма а ца хилла, иза ц1ахь вац, аса йишалла лелор ду. Хьоьца доккха г1уллакх хилла кхайкхийтина аса.
Гар, охьа а воьссина, чувахана. Мусин йишас ша къайлаяьккхина кхобу Айзан гучу а ца йоккхуш, шен вашас зуда яло цалаар а дийцина Гаре, цу т1ехь Муса берта валийна, цуьнга зуда ялаяйтар а дехна.
Лела вахана Муса ц1а веана. Шайгахь, шен деган доттаг1, ног1ийн Гар карийна, воккхавеш, хьоьвзина иза. Шаьш парг1атдоьвллачу хенахь, Гара Мусега зуда ялаяхьара ахьа, х1окху хьан жимачу йишин къа ду, аьлла, дехар дина. Мусас оьг1аз а вахана, лата воллуш санна, дов а доккхуш, дуьхьало йина, зуда ялор яц ша, аьлла. Гара, х1уъу а хилча а, хьуна зуда ялоза д1аг1ур вац ша, аьлла, зуда ялор ч1ог1а т1едожийча, Мусас шена зуда яло х1унда ца лаьа дийцина:
— Сайчул хаза ши зуда вайн махкахь а яцара. Вай х1етахь вовшийн доьвзаш дацара. Сол жима xlapa сан йиша а яцара х1етахь дуьненахь. Ши зуда ц1ахьа юьтий, лела воьдура со. Шиъ ц1ахь буьтуш, кхоалг1аниг т1е хуий воьдуш, кхо дин бара сан. Генна лела воьдий ц1а веъча, ц1ахь сада1а битина ши дин, аса т1ехиина бигинчул азлой, г1еллой карабора суна. Цунна со ч1ог1а сингаттаме вара. Зударех-м со башха шек а вацара. Xlapa х1ун ду хааза 1ийр вац, аьлла, ворх1 дей, буьйсий лаьцна, охьавижира со, цкъа лелавахана ц1а веъча. Со уллорчу ц1а чохь вижина 1уьллуш, сан шина зудчо иштта къамел долийра, къайлах:
— Мусас цкъа охьавижича ворх1 дей, ворх1 буьйсий доккху. Муса самавалале, 1аьржа-Хожа волчу яхана сакъийрина ян еза вайша. Ца йоьдуш хьелахь, 1аьржа-Хожа оьг1азг1ур ву, — аьлла, меллаша ара а яьлла, сан шина говрана нуьйраш а техкина, д1аиккхира. Сихха хьала а иккхина, бухайисинчу говрана нуьйр а тиллина, т1ехиина т1аьхьахаьхкира аса а. Хьалха ши зудий, уьш б1аьрган 1алашонера д1а ца хоъцуш, къайлах, т1аьхьаоьху сой, хих а доьвлла; цхьана ломах чудуьйлира. Со зударшна ца гора, амма суна уьш гора. Лекхачу лома к1ел ма кхеччинехь, шина зудчо ломе элира:
— Хьуна т1ехьа вехачу 1аьржачу-Хожин ши езар ю тхойша. Бос хазачу Мусин ши зуда а ю. Муса самавалале, 1аьржачу-Хожица сакъийрина юхаерза еза тхойшинна. Чекхъялийта тхойша.
Лам бекъабелира. Сан ши зуда дехьаелира. Лам юха ваьштабеана балале, со сайн динна шед тоьхна, дехьаиккхира. Ломал дехьа доьвлча, шина зудчунна т1аьххье, къайлах, и шиъ йоьдучу керта вахара со. Ши зуда 1аьржа-Хожин ц1а чу яхара. Со д1а а лечкъина, и шиъ ларъя хиира, ла а дуг1уш.
— Шуъшиъ х1инццалц х1ун деш Iapa, ца йогГуш? — аьлла, зударшкара схьа а яьккхина, царна шед етта вуьйлира 1аьржа-Хожа. Йиттина, йиттина сан ши зуда аракхоьссира цо. Ши зуда йоьлхуш, yгlуш, ц1ехьа йолаелира. Со, 1а а ца велла, чуиккхина, 1аьржачу-Хожех летира. Вехха тхойша леттачул т1аьхьа, 1аьржа-Хожа суна к1елвахара. Шаьлтанца хьаьккхина, цуьнан корта а баьккхина, иза таьлсаш чу а биллина, сайн ши зуда ца йоьдучухула говр хаьхкина, хьалххе ц1а а вахана, 1аьржа-Хожин корта маьнги к1ел а карчийна, сайн говр чехкка парг1ат а яьккхина, хьалха санна, д1авижира со. Дукха хан ялале, ц1а ма кхеччинехь, сихха говраш парг1ат а яьхна, чу а еана, хьалха санна вовшашца къамел дан йолаелира ши зуда:
— Вайшиннан ц1ийнда Муса-м ха а харцаза, тохара санна, вижина 1уьллуш ву, — бохуш.
Цхьаммо торгам, вукхо нуй кара а эцна, ц1ийнноналла дан йолаелира и шиъ. Къайлах, уьш тергалбеш 1аш вара со, цхьаммо хьалхара нуй а хьоькхуш, вукхо т1аьхьара торгам а хьоькхуш, йог1у ши зуда маьнги к1ел кхечира. Цу к1елхьара корта гина, иза схьакарчийча, 1аьржачу-Хожин корта буьйла ма-хиъинехь, иза бовза а боьвзина, маьхьарий хьаькхна, араиккхира сан ши зуда. Иштта, аса езаш ялийнчу шина зудчо сайна ямартло йича, кхин зуда ца яло ч1аг1о йина 1аш ву со. Аса кхин зуда ялор яц. Аса доьху шуьшинге а, со цахьийзор.
Т1аккха ног1ийн Гара къамел дина бос хазчу Мусе:
— Муса, божаршна юкъахь а волу, наггахь, цу кеппара ямарт стаг. Зударий а, божарий а тайп-тайпана хуьлу. Ахьа дика ладог1алахь, аса хьайна дуьйцу долчуьнга:
— Сайл дика к1ант а вац, дин сайчул дика цхьана а к1ентан а бац, бохуш, лелаш вара со. Цхьана дийнахь вайнехан а, гуьржийн а, х1ирийн а лаьмнийн доза къаьстачухула воьдуш вара со. Генара дуьйна бог1у боккха бода а, хьоькхуш мох а, 1аламат ч1ог1а дур а дара хезаш. Дур герга кхачарца, суна т1екхечира мера к1ел чо а балаза берашха стаг. Иза, соьга салам а луш, т1ехвелира. Аса т1аьхьа мохь а тоьхна, цу к1анте дийхира:
— Дела дуьхьа, со а витий, ма г1ахьара хьо, хьайца вигахьара ахьа со, — аьлла.
Аса шега иштта ч1ог1а дехар дича, говр саца а йина, со т1е а кхиийтина, шен говран г1онжаг1аш схьа а даьстина, сой, сан говррий, шен говран нуьйрах д1адехка вуьйлира воьвзаш воцу бере. Аса юха а дехар дира ца воьвзачуьнга:
— Со дика к1ант а, дин дика хеташ а кху хене ваьллера со. Сан а, сан говран а сий ма дайахьара ахьа! Хьуна т1аьххье д1авог1ур вара со, жимма шорто вахчахьана, — аьлла.
Сан некъахо чаболахь вахара, со ма йоьдду говр хаьхкина вахара. Цкъа а сан а, сан говран а лар кхачаза долчу лаьмнашна юкъа дахара тхо. Цигахь цхьа йоккха г1ала яра. Сан накъоста соьга элира:
— Хьо кхузахь саца, xlapa сан говр д1а а лоцуш. Со кху г1али чу воьду. Доккха тата дер ду хьуна, кхера ма лолахь. Нагахь со цу чуьра ара ца валахь, xlapa сан говр хеций, хьалха а яккхий, xlapa йоьддучу г1олахь. Xlapa яханчу юьртарчу нахе сох хилларг а дийцалахь.
И къамел а дина, сан накъост чувахара. Пали чохь инзаре тата а делира, цхьа наьрт-орстхо вен а вийна, цуьнан баьккхина корта а бахьаш, сан некъахо юха а веара. Кхечу г1али чу вахара к1ант. Цу чохь а ч1ог1а тата делира. Дукха хан ялале, хьалха санна, ша вийначу наьртхочун баьккхина корта а бахьаш, схьавеара к1ант. Кхоалг1ачу г1али чу воьдуш а ч1ог1а лерина, тохар санна, весет дира цо. Амма цу г1али чуьра к1ант ара ца велира. Иза ваханчуьра гlap а, тата а тийра. Х1уъу а хилахь а, вахана, х1ун хилла хьожур со, аьлла, цу чу вахара со: сан накъост т1ехь а, наьртхо бухахь а волуш, ший а велла карийра суна. Бухахь 1уьллучу наьртхочо шена т1ерачу к1антана йоьхкина цергаш, к1ентан мочг1алех чекхйоьвллера. Сайн болчу ницкъаца к1ант наьртан багара ваккха г1иртира со. Иза схьа а ца ваккхавелла, цуьнан говр хьалха а лаьллина, ц1а вахара со. Дукха оьхуш, к1езиг оьхуш, говр хьалхий, со т1аьхьий цхьана юьрта а дахана, цхьана нехан кех чуйирзира хьалхара говр. Г1иллакхана, говрара охьа а воьссина, сайн говран юьхь а лаьцна, со т1аьххье уьйт1а вахара. Говр а, со а керта доллушехь, дуьхьалвелира суна цхьа воккха стаг. Аса делла садам д1а а эцна, маршалла а хаьттина, аса ялийнарг а, сайниг а ши говр парг1ат а яьккхина, со шега дийца волавалале, воккхачу стага соьга элира:
— Хьаша, сан йо1ах хилларг ма-дарра схьадийцалахь, иза еллий-м суна хаьа хьуна, сан к1ант! — аьлла.
Воккхачу стага «йо1» аьллачу дашах тамаш бина, инзар а волуш, аса сайн накъостах хилларг ма-дарра д1адийцира. Т1аккха воккхачу стага соьга элира:
— Хьоме к1ант! И хьох кхеттарг к1ант вацара. Иза сан йо1 яра, шийтта шо бен хан а йоцуш. Аса цуьнга дуккхазза а олура, хьан дег1ехь ницкъ белахь а, хьо х1инца а жима ю. Хьайн пхийтта шо кхаччалц сатоха. Хьайн кхаа вешийн ч1ир т1аккха екхалур ю хьоьга!. Цу сан йо1а вийначу кхаа наьртхочо сан кхо к1ант, йоь1ан кхо ваша вийнера. Цунах кхеттал хилчахьана а, шен вежарий байина мостаг1ий, нахана ницкъаш беш, бохамаш беш болу наьртхой, х1аллакбаза 1ийр яц, олуш яра иза. Кхин а кхаа-деа шарахь сатоьхнехьара, йоккха а хир яра йо1, ницкъ тоьлла, дийна йиса а мегара. Ахьа суна динчу г1уллакхана баркалла хьуна, аьлла, суна кхаара чохь болу дин а белла, шен йоь1ан дакъа ц1а дан вахара воккха стаг. Зударий а тайп-тайпана хуьлу хьуна. Дика а, вон а. Ахьа, хабар а ца дуьйцуш, зуда яло еза, хьайн йишин лаам кхочуш а беш, — аьлла, Гара къамел дича, Муса резахилира.
Цунах кхаъ хиллачу Мусин йишас, ша, къайлах, чохь кхобуш йолу оьзда йо1 Айзан гучу а яьккхина, Мусий, Айзанний вовшашна ч1ог1а реза а хилла,бертахь, доккха ловзар х1оттийра ног1ийн Гара а, Мусин йишас а.
Боккхачу безамца, ц1енчу дагца баха хоьвшира бос хаза Мусий цуьнан мерза езар Айзанний, хьоме йиший, тешаме доттаг1 ног1ийн Гаррий.
Цу шинна йо1 хилча, наха цуьнан хазалла, дикалла а гоьйцура, церан к1ант хилча, наха цуьнан майралла а, оьздангалла а, тешаме хиларха дуьйцура.


Дочь Князя Айзан и Муса

Сотни лет назад в одном горном ауле жил известный в округе князь. У этого князя была красивая дочь. Она не видела небо, кроме как через окно, и не ступала на землю, кроме как на пол в своей комнате. Ее кормили вкусной едой, спать укладывали на мягкую постель.
Однажды зимой дети из ее аула катались на санях с горы. Дочь князя Айзан следила в окно за этими детьми и любовалась ими. Один из мальчишек скатился с горы, упал и сильно ушибся. Увидев, что мальчик упал, Айзан залилась смехом. Разозлился мальчик на смеющуюся Айзан и сказал:
— Чем смеяться над моей бедой, ты бы лучше узнала, где живет красивый юноша по имени Муса, и вышла бы за него замуж.
Когда мальчик сказал о Мусе, девушка представила себе юношу, которого никогда не видела и слышать о нем не слышала. Айзан отошла от окна и задумалась. И стала она думать о юноше Мусе день и ночь, похудела, потеряла цвет лица, перестала есть, пить, спать. Как-то мать спросила у дочери:
— Что с тобой случилось? Какое горе тебя удручает? Как ты похудела, моя дорогая дочь.
Дочь не хотела рассказывать матери о своей тайне. И с каждым днем худела, бледнела, но в один прекрасный день она рассказала матери о случившемся:
— Как-то раз я сидела у нашего окна и следила за детьми, катавшимися на санях. У одного из мальчиков сани перевернулись, и он упал в снег. Я рассмеялась. Рассерженный мальчик сказал, чем смеяться над моей бедой, ты бы лучше узнала, где живет красивый юноша по имени Муса, и вышла бы за него замуж. С тех пор я влюблена в этого юношу, хотя ничего о нем не знаю и никогда не видела. Его образ во сне и наяву неотступно преследует меня.
Мать пошла к отцу и сказала, что их дочь тяжело заболела. Князь разослал во все концы гонцов, чтобы те привезли самых лучших лекарей. Когда они явились, князь сказал им:
— Тому, кто вылечит мою дочь, я дам пуд золота.
Лекари принялись лечить дочь князя, но не могли вылечить ее от неизвестной для них болезни.
— Что у тебя болит? Где ты чувствуешь боль? — спрашивали они ее. Девушка отвечала:
— Вы не сможете мне ничем помочь. Пусть Аллах отведет мой стыд перед вами. Я влюбилась в юношу, которого никогда не видела и о котором ничего не слышала. Кроме любви Мусы, ничто на свете не вылечит меня. Лекари пошли к князю и сказали:
— Вылечить твою дочь мы не можем. Она влюблена в юношу по имени Муса. Тебе придется найти того юношу, и только его любовь сможет ее вылечить.
Князь заплатил лекарям за их труд и отправил по домам. А дочь свою Айзан посадил в сундук, накрепко заколотил его и бросил в реку за то, что так опозорила его.
Айзан целую неделю плыла по реке в сундуке. А наутро волны выбросили ее на небольшой островок. Незамужняя сестра Мусы, жившая вместе с ним, каждое утро вставала рано и шла за водой к этой реке. Так пошла она за водой и в это утро. Зачерпнув кувшином из речки воды, сестра Мусы посмотрела на островок и увидела там сундук. Она побежала домой, запрягла волов в арбу и, вернувшись назад, с трудом взвалила сундук на арбу. Она вернулась на арбе домой и привезла сундук. Когда она открыла крышку, то увидела в сундуке очень красивую девушку. Сестра Мусы вскрикнула от радости и сказала:
— Вот это счастье! Я нашла для своего брата невесту, а для себя — сноху! Сестра Мусы помогла Айзан снять промокшую одежду, переодела ее во все
свое, накормила и отвела в другую комнату.
На второй день из путешествия вернулся Муса. Сестра встретила брата, помогла ему спешиться и сказала:
— Мой дорогой брат Муса! Если ты выходишь из дому и говоришь, возвращусь через неделю, то возвращаешься через месяц. Если выходишь из дому и говоришь, возвращусь через месяц, то возвращаешься через год. Я боюсь одна оставаться дома так долго. Женись на какой-нибудь девушке, чтобы тебе она была хорошей женой, а мне подругой и снохой.
Брату не понравились слова сестры, и он сказал:
— На всем свете нет у меня никого, кроме тебя и самого дорогого друга Гара. И вас мне достаточно! Не уговаривай меня жениться!
После этого разговора Муса вошел в одну из комнат, наспех перекусил и снова куда-то уехал.
Тогда сестра Мусы попросила одного юношу поехать за Терек к другу Мусы Гару. Всаднику она сказала:
— Скажи, что с Мусой приключилась большая беда, и он просит, чтобы ты, не задерживаясь, приехал к нему.
Друг Мусы приехал вместе с гонцом и, въезжая во двор, приветствовал сестру Мусы. Сестра Мусы сказала:
— Ты меня извини, Гар, что я, как мужчина, отвечаю на твой «сапам». Мусы нет дома. Но с ним ничего не случилось. Он уехал. Я приму тебя, как родная сестра. У меня к тебе важное дело.
Гар спешился и зашел в дом. Сестра Мусы показала Гару Айзан и попросила его, чтобы он уговорил Мусу жениться на ней. В это время вернулся Муса. Он очень обрадовался своему другу Гару. Прошло немного времени после приезда Мусы домой, и Гар стал уговаривать друга, чтобы тот женился. Муса рассердился и ответил, что ни за что на свете не женится. Но Гар сказал, что он не уедет до тех пор, пока тот не женится. Тогда Муса рассказал, почему он не хочет жениться:
— Ни у одного канта не было жен красивей, чем две мои жены. В это время не было еще на свете моей сестры, и мы с тобой еще не были друзьями. В то время я часто выезжал странствовать. У меня было три коня, двух из них я оставлял дома, а на третьем выезжал. Когда я возвращался домой, обоих коней я находил изъезженными, исхудалыми. Никак я не мог понять, в чем дело. И дал себе клятву узнать причину этого. Двух своих жен я ни в чем не подозревал. Однажды я лег спать на неделю и еще не успел уснуть, как из смежной комнаты услышал тихий разговор моих двух жен:
— Если Муса ложится спать, ты знаешь, он не просыпается неделю. Пока Муса будет спать, давай съездим к Черному Хоже, погуляем и вернемся. А то если мы приедем с опозданием, Черный Хожа рассердится на нас.
Жены вышли во двор, оседлали двух моих коней и ускакали. Я соскочил с кровати, быстро оседлал оставшегося дома коня и поскакал за ними. Впереди две мои жены, тайком за ними я — так мы скакали довольно долго. Проехали несколько речушек и въехали в какие-то горы. Слышу, мои жены говорят:
— Мы любовницы Черного Хожи, живущего за вами. Мы жены красивого Мусы. Пока Муса не проснется, мы должны побывать у Хожи, погулять с ним и вернуться обратно. Расступитесь и пропустите нас, горы!
Горы тотчас расступились, и жены проскакали через них. Я тоже проскочил через эти горы и поехал вслед за ними. И вот подъехали они к дому Черного Хожи, слезли с коней и зашли к нему. Я спрятался за дверью и стал подслушивать их разговор.
— Почему вы так задержались? — закричал Черный Хожа и, отобрав у моих жен кнуты, стал бить их. Избив до полусмерти, он вышвырнул их за дверь. Жены мои с плачем и воем отправились домой. Я не вынес увиденного, вбежал к Черному Хоже, и мы начали драться. Долго мы с ним дрались, наконец, Черный Хожа оказался подо мной. Я отрубил ему шашкой голову, положил ее в тале и поехал домой. Поехал я домой другим путем и оказался дома раньше своих жен, лег на свое место, а голову Черного Хожи положил под кровать. Через несколько часов вернулись мои жены. Они опять начали шептаться.
— Муса спит. Он даже не перевернулся на другой бок.
Одна из них взяла веник и стала подметать комнату, а другая мыть полы. Одна из жен, подметая под кроватью, наткнулась на голову Черного Хожи. Голова выкатилась. Та увидела ее и закричала. Увидела и вторая жена. Она тоже закричала, и они обе выскочили из комнаты. В тот же день я поклялся себе, что больше не женюсь никогда. И я вас прошу, оставьте меня в покое.
Тогда разговор с Мусой начал Гар:
— Муса, и среди мужчин бывают изменники. Разные бывают и мужчины, и женщины. Послушай-ка внимательно меня, теперь я расскажу тебе. Я считал, что нет на свете канта, равного мне, и что нет на свете ни у одного мужчины коня, равного моему.
Однажды я ехал на своем коне там, где проходит граница Чечни, Грузии и Осетии. Вдруг вдалеке я услышал страшный грохот, увидел смерч, надвигавшийся на меня. Грохот все усиливался, и вдруг из-за скалы появился на коне молодой человек, у которого еще не выросли усы. Он бросил на скаку «салам» и проехал мимо. Я крикнул ему вдогонку:
— Слушай, юноша, не оставляй меня здесь одного! Я не знаю дороги, возьми меня с собой!
Юноша резко осадил коня, остановился и подъехал ко мне. Он стал привязывать повод уздечки моего коня к седлу своего. Я опять попросил его:
— До сих пор я считал себя самым смелым на свете и не находил коня, равного своему. Прошу тебя, не позорь меня и не привязывай моего коня к седлу твоего. Я бы поехал за тобой, только поезжай чуть помедленней.
Юноша согласился.
Мой конь скакал в полную силу, а конь этого юноши шел рысью. Так мы въехали в какие-то горы. Юноша остановился и сказал:
— Держи моего коня и оставайся тут. Я войду в эту башню. Когда услышишь сильный грохот, не пугайся. Если я не вернусь из этой башни, отпусти моего коня и следуй за ним. Моим родственникам расскажешь, что со мной стало. Сказав мне это, он пошел к башне. Вдруг из башни донесся страшный грохот, и вскоре юноша вернулся с головой нарта. Он положил голову нарта в тале и пошел к другой башне. Прошло немного времени, и опять раздался грохот, страшнее, чем в первый раз. Юноша опять вернулся с отрубленной головой нарта, положил и эту голову в тале. Отправляясь в третий раз, юноша опять попросил меня, если с ним что-нибудь случится, следовать за его конем и рассказать обо всем его родственникам. Из этой башни юноша не вернулся. Не слышно было даже шороха. Что бы со мной ни случилось, подумал я, войду в эту башню и посмотрю, что стало со смелым юношей. Я вошел и увидел двух молодых людей, лежащих на полу: юноша был сверху, а нарт лежал под ним. Нарт насквозь прокусил скулы юноши. Я изо всех сил старался вырвать из его зубов юношу. Но так и не смог. Тогда я отпустил его коня и последовал за ним. Не знаю, долго ли, коротко ли ехал, но приехал в одно село. В этом селе конь завернул во двор какого-то старика. Я спешился, взял своего коня под уздцы и последовал за конем юноши. Навстречу мне вышел старик, произнес «салам» и, прежде чем я заговорил с ним, начал сам:
— Гость, расскажи мне все по порядку, как случилось все это с моей дочерью. А то, что она погибла, я знаю.
Я удивился, что старик назвал юношу дочерью, и рассказал ему обо всем. Тогда старик сказал:
— Дорогой кант, тот, с кем ты встречался в пути, был не юноша. Это была моя единственная двенадцатилетняя дочь. Я ей всегда говорил, — хотя ты и чувствуешь в себе богатырскую силу, ты еще мала, дочка. Воздержись до пятнадцатилетнего возраста от кровной мести. А когда тебе исполнится пятнадцать, тогда ты и отомстишь за своих братьев. Три нарта, которых она одолела, как-то убили в горах моих трех сыновей. Когда моя дочь узнала о случившемся, она поклялась отомстить нартам.
Сказав это, старик подарил мне трехлетнего коня и поехал в горы за телом дочери.
— Женщины тоже бывают разные, и плохие и хорошие, — закончил Гар. — Ты должен жениться, выполнить мою просьбу и просьбу сестры.
И Муса дал согласие жениться. Сестра Мусы обрадовалась решению брата. Она привела девушку Айзан, которую прятала, и показала ему. Мусе девушка очень понравилась, и они поженились.
С большой любовью и чистым сердцем стали жить-поживать цветом красивый Муса, его любимая Айзан, его любимая сестра и верный друг, ногаец Гар.
И если рождалась у них дочь, то была она самой красивой в селе и хорошей хозяйкой, а если рождался сын, то был он храбрым и добрым, надежным и верным.
__________________
Просмотров: 1654 | Добавил: papisedarchi | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Имя *:
Email *:
Код *:


Сайт управляется системой uCoz
Copyright MyCorp © 2024