Алхаст а, Маьлха-Аьзни а

Bopxl к1ант а волуш, дехаш Iaш хилла цхьа дай, наний. Шайн юьртахошна юккъехь г1ийла хилла ворх1 к1ентан да, воккха стаг. Шешан юьртарчу нийсархошна юккъе пхьоьхана ваьлча, куьйга корта а лоций, г1ийла ойла еш, laш хилла воккха стаг.
Цхьана сарахь пхьоьхана а вахана, г1елвелла, куьйга корта а лаьцна, ойлане ваьлла 1ачу шен дех б1аьрг кхетта суьйранна самукъадаккха араваьллачу ворх1 вешех воккхах волчу вешин — Алхастан.
Да ойлане ваьлла, г1ийла гича, кхайкхина иза юьстах а ваьккхина, к1анта хаьттина:
— Ва дада, хьо санна болчу баккхийчу нахана юккъехь ма г1ийла го суна хьо, ахьа стенан ойла йо? Х1ун цатам бу хьуна? Дийцахьа соьга! — аьлла.
Дас жоп делла шен к1антана:
— Сан хьоме к1ант, Алхаст! Оылучу хГуманна еш ойла яц сан, дан дезачунна г1елвелла а ца 1а со. Со а, шун нана а, далале, шу ворх1е а во1ана зударий балор бара, бохуш, ойла йора аса-м. Цхьана элан ворх1 йо1 ю боху, и ворх1 йиша шу ворх1анна, муха ялор яра-теша, бохуш, цунна г1айг1ане ву со. Кхин бала бацара сан дагана.
Дас цу кеппара шега къамел дича, цуьнца эхь-бехк а лаьцна, цуьнга х1умма а ца олуш, д1авахна воккхах волу к1ант.
Кхайкхина, шел жимах волу ялх ваша схьа а валийна, Алхаста цаьрга аьлла:
— Вайн дада, вай бахьана долуш, ша санна болчу баккхийчу нахана юккъехь г1ийла ву. Вай ворх1е а во1ана элан ворх1 йо1, муха ялор яра-техьа, бохуш, г1айг1ане воьжна ву иза. Дадин лаам кхочушба, вайна ворх1анне а элан ворх1 йо1, ворх1 йиша, яло ваха воллу со. Аша ц1ахь ледарло ма елаш.
Ла а доьг1на, жимах волчу вашас жоп делла вешина:
— Хьо массарал воккха ву, хьо ц1ахь а 1ийна, тхо ялх ваша вахча, мегар дацара цига?
Алхаст реза а хилла, жимах волу ялх ваша вахар, сацийна цара, элан ворх1 йо1 яло.
Вежарий новкъа бовла кечлуш, Алхаста аьлла цаьрга:
— Аша со ц1ахь-м вуьту, шу ледара хиларна, кхоьру со. Шу д1адоьлхучу новкъа цхьа ц1а ду, цу ц1енна т1е кхоччушехь, дог1а дог1ур ду шуна. Юхадог1уш а, изза ц1а долчу шу ма кхеччинехь, дог1а дог1ур ду. Д1адоьлхуш я юхадог1уш, цкъа бен оцу ц1а чу даха мегар дац шуна. Нагахь шозза ц1а чу шу долхахь,бохам хир бу.
— Дика ду, — аьлла, новкъа ваьлла ялх ваша. Алхаста ма аллара, новкъахь ц1а долчу х1орш кхочуш, ч1ог1а дог1а тоьхна, т1адийна вежарий. Ялх вешин барт хилла, эла волчу д1акхачале, дакъа а лур вай, ц1а чу даха деза вай, аьлла. Бахана чу боьвлча, чохь цхьа а адам а доцуш, лерина кечдина лаьттачу юучу х1уманан шуьнна т1екхаьчна вежарий. Дика х1ума йиина буза а буьзна, шайна т1ера бедарш д1а а яьхна, якъа а йина, садаьЬша ма боьвллинехь, чуьра ара а боьвлла, д1абахана х1орш.
Эла волчу д1акхаьчча, шайн воккхах волчу вашас Алхаста ма хьеххара, шаьш ворх1 вешина хьан ворх1 йо1 еха дахкийтина тхо, аьлла, захало д1ахьедина ялх вашас. Шена т1едеанчу захалонна реза а хилла, лерина шун а х1оттийна, даош, малош кхаьбна, шен ворх1 йо1 а елла, новкъа баьхна эло вежарий.
Хазахеташ, баккхийбеш, нускалш а эцна, ц1ехьа бог1уш, тохарлера ц1а долчу х1орш кхоччушехь, хьалхачул а ч1ог1а дог1а тоьхна.
— Цкъа бен кху ц1а чу ма гlo аьллера вайн воккхах волчу вашас, Алхаста, — жимах волчу вашас боххушехь, — вай д1адоьлхуш цахилларг, юхадог1уш а, х1ун хир дара вайна, — аьлла, шайн мехкарий а эцна, оцу ц1а чу бахана вежарий.
Хьалха сана, чохь адам а доцуш, шортта даа оьшу х1ума а долуш, х1оттийна шун карийна кхарна. Шуьнара пхьор а диъна, т1ера т1адийна бедарш якъа а йина, xlopш арабовлуш, хьожа юккъехь цхьа б1аьрг а болуш, цхьа инзаре адам дуьхьалдаьлла кхарна.
— Алхастана шаьш юьгу йо1 буха а йитий, д1аяхийта, — аьлла, йоккхах йолу йо1 схьаяьккхина. — Алхаст ша ваийта шен нускал д1адига, — аьлла, д1ахьовсийна цо xlopш.
Вежаршна т1аккха-м дагадеана, Алхаста шайга аьлларг. Кхин дан х1ума а ца хилла, цуьнан нускал буха а дитина, ц1а вахана ялх ваша, шайн ялх нускал а эцна.
Баьхкина вежарий ц1а ма кхеччинехь, Алхаста аьлла цаьрга:
— Хаьара суна аша со ца вахча, xlapa дийр дуйла. Лерина шен т1ехуу сира дин а кечбина, бухабуьсучаьрга:
— Шарахь со ц1а цаварах, ловзар ма делаш. Шарал т1ех со валахь, сох дог а диллий, шайн ловзар дан мегар ду шуна, — аьлла, новкъа ваьлла Алхаст.
Воьдуш, тохарлера ц1а долчу махка д1акхаьчна к1ант. Говрана шед а тоьхна, вахана ц1ийнан наь1аре х1оьттина xlapa. Салам-маршалла хаьттина, Алхастана дуьхьалваьлла хьожа юккъехь цхьа б1аьрг бен боцу стаг.
Алхастах шен б1аьрг ма кхийтти цо аьлла:
— Схьавола, Алхаст, сан белш т1е вала.
Алхаст говрара охьа а воьссина, цуьнан белш т1е ваьлла. Б1аьрган нег1ар тухучу сохьтана вадийна, цхьана гена махка ваьккхина цо Алхаст. Цигахь Алхасте хьожа юккъехь цхьа б1аьрг болчо хаьттина:
— Д1ахьажал, Алхаст, д1ора нур лепа малх гой хьуна? Иза йо1 ю. Цуьнан ц1е Маьлха-Аьзни ю хьуна. Иза а яьккхина, вала лаьа хьуна я, х1окху сан белш т1ера охьа а кхетта, вала лаьа хьуна? — аьлла.
— Маьлха-Аьзни а йоккхуш, вала лаьа суна, — аьлла, жоп делла Алхаста. Б1аьрган нег1ар тухучу сохьтана, шаьш хьалха хиллачу метте а валийна,
Алхаст белш т1ера охьа а виллина:
— Хьо Маьлха-Аьзни а ялош ваг1ахь, xlapa хьайн нускал, элан йо1, д1аюьгур ю ахьа, — аьлла, д1ахецна хьожа юккъехь цхьа б1аьрг болчо.
Нускале, ша юхаверззалц, кхузахь 1е а аьлла, новкъа ваьлла д1авахана Алхаст, Маьлха-Аьзни лаха а, ял о а дагахь.
Новкъа д1аоьхуш, дуккха а халонаш 1иттаелла кхунна т1е.
Цхьана юьртана гергакхочуш, арахь, ардашна т1ехь йолу чанан раьг1наш, ц1е а яьлла, йогуш гина Алхастана.
— Ма кхоам бу-кх оцу ц1аро дагочу чан, — аьлла, раьг1нашна т1е а вахана, ц1е яйа воьлла xlapa. Чан porlax бенаш а дина, 1а даккха чудирзина к1айн дехкий а хилла, ц1аро меттиг йохийна, доьхний, даьржиний, «ц1ур-ц1ур» бохуш, хьаьлхина лелаш. Раьг1нех ц1е д1а а яйина, Алхаст д1аволавелча, цунна дуьхьал а баьлла, к1айчу дехкийн б1онан тхьамда болчу дакхано:
— Къонах, чан раьг1наш йогучуьра хьалха яхарца, тхо а, тхан к1орнеш а ехи ахьа, ц1аро ягийна, х1аллакьечуьра хьалха. Оха массара а доккха баркалла боху хьуна. Дуьненахь хан йоккхуш лелаш, тхоьгара гlo оьшуш меттиг а йог1ур ю хьуна. Хьайна гlo эшна меттиг хилча, xlapa сан мекхан мерзаш дагор ахьа, сайн б1о а балош, хьуна орцах кхочур бу со, — аьлла, шен мекхах баьккхина кхо мерз Белла цо.
Алхаст, шен дагахь, дехкашкара х1ун гlo хир дара суна, бохуш, вела а воьлуш, д1авахана.
Кхаа-беа баттахь некъ бинчул т1аьхьа, Маьлха-Аьзни ехачу махка кхаьчна Алхаст.
Ма воьдду, шен махке хьоьжуш лелачу Маьлха-Аьзнин дена т1екхаьчна к1ант.

«Т1ема лела олхазар а ца дог1учу,
Лаытахула лела экха а ца кхочучу,
Х1окху сан махка ван ваьхьнарг
Х1ун адам ду, х1ун экха ду?» —
аьлла, хаьттина Маьлх-Аьзнин дас.
— Къечу, мискачу дех схьаваьлла к1ант, Алхаст, ву хьан махка веънарг, — аьлла кхо.
— Сихха, хьо кхуза варан бахьана дийца суна, — аьлла мехкан дас.
— Х1ай оьзда воккха стаг, мехкан да, хьо воцчуьнга, кхечу стаге, сайн бала а, айса беана некъ а бийца пурба лахьара ахьа суна, хьох эхь-бехк хетара суна, — аьлла Алхаста.
— Со воцург кху мехкан да а вац, со воцург ахьа беана некъ а, хьан бала а бийца стаг а вац. Со воцчуьнан, хьан г1уллакхана дала жоп а хир дац, — аьлла Маьлха-Аьзнин дас.
Алхаста ша беана некъ а, арадаьккхина г1уллакх а д1адийцина йоь1ан дега.
— Делахь соьца схьавола, — аьлла, Алхаст а эцна, ц1ехьа вахана Маьлха-Аьзнин да.
Эвла йистехь йина цхьа гlaп хилла. Оцу г1опал чоьхьа ваьлча, хьокхашна т1е доьхкина гуш дуккха а адамийн кортош хилла. Маьлха-Аьзнин дас Алхасте дийцина:
— Д1ахьажал, жима къонах, хьуьлла хьокхашна т1ера кортош гой хьуна? Хьо санна, сан йо1, Маьлха-Аьзни езаш цхьацца хьуьнарш къоьвсина. Маьлха-Аьзни а ца яккхаелла, эшам хилча, даьхна нехан кортош ду хьуна уьш. Хьан хазаллех кхоам а хета, корта баккха хьох къа а хета суна. Хьо схьавеъначу новкъа валий, д1аг1о диканиг!
— Сайн коьртах жоп айса лур дара аса. Суна а цхьа хьуьнар къовсар т1едиллахьара ахьа. Соьга иза кхочуш ца далахь, корта а боккхур ахьа, — аьлла Алхаста.
— Делахь дика ду. Т1едиллина г1уллакх хьоьга кхочуш ца далахь, хьан хаза корта вай д1ора бесачу хьокханна т1е буллур бу хьуна, вало суна т1аьххье, — аьлла, Алхаст а эцна, д1авахана йоь1ан да.
Малх д1а а буьзна, садайначу хенахь вахана, шайн кертарчу божлин не1 д1а а йиллина, чуваьлла Маьлха-Аьзнин да, хьешаца цхьаьна. Д1ахьаьжча, божлин тховх хьала а кхетта, вовшахъийна, дуккха а к1ай, муккхий, борцций хилла.
Алхасте йоь1ан дас аьлла:
— Вовшах а ийна, лаьтта xlapa ялта гой хьуна? Кхана 1уьйранна, малх схьакхетале, к1а а, мукх а, борц a xlop, ша-ша къастош, галеш чу ахьа дохкахь, сан йо1 Маьлха-Аьзни хьан ю. Ахьа сахилале иза ца дой, нагахь санна к1ана я мукхана, я борцана юкъахь цхьа буьртиг а кхин ялта дуьтий, хьан горга корта схьа а баьккхина, оцу хьокхан т1е буллур бу аса.
Алхаста божли чохь а витина, не1арна зайл а боьллина, д1авахана йоь1ан да.
— Оццул долу ялта хаьржина, д1ай-схьай къастор, кхочуш далур доцуш, хала г1уллакх ду. Амма соьга иза кхочуш ца далахь, xlapa сан горга корта белшах а къаьстар бу-кх, — бохуш, ч1ог1а г1айг1ане воьжна, куьйга корта а лаьцна, божли чохь вовшахъийна лаьттачу ялти т1е охьахиъна 1аш хилла Алхаст. Цу кеппара ялтийн (к1ен а, мукхан а, борцан а) буьртигаш д1ай-схьай хоьржуш xlapa 1аш, буьйса юккъе а яхана.
Ойла еш 1ачу Алхастана, ц1еххьана дагадеъна, тохара xlapa ваша а ца вешаш, дехкийн тхьамдано делла шен кисана доьхкина цуьнан мекхан мерзаш. Кхо кисана ма 1иттара, лаьтташ хилла уьш.
— Х1умма а хир дарий-техьа кхунах, — аьлла, хьалаиккхинчу Алхаста чехкка дехкан мекхийн мерзаш дагийна.
Мерзаш даьгна довлале, уггар хьалха Алхасте мерзаш делла тхьамда-дахка а болуш, беана схьакхаьчна к1айчу дехкийн б1о.
— Шайгара х1ун rlo ийши хьуна, хьоме Алхаст? — аьлла, т1анкьаьлла божал дуьзина, д1ах1иттина дехкий.
Алхаста, Маьлха-Аьзнин дас т1едилларца, кхочушда т1елаьцна, ша холчух1оьттина г1уллакх д1адийцина:
— Кхана 1уьйранна са а хилла, малх кхетале хьалха, xlapa шуна гуш долу Ялта, к1а — ша-ша, мукх — ша-ша, борц — ша-ша доккхуш, къастийна со валахь, сан хьуьнар а тоьлла, махкахь а г1араяьлла, хазалла юьйцу Маьлха-Аьзни йоккху аса. Нагахь санна соьга иза кхочуш ца далахь, ялташлахь цхьана тайпанарчу ялтийн буьртиг, вукху тайпанарчу ялтийна юкъахь бисахь а, д1а ца къастош, Маьлха-Аьзнин дас сан корта т1ера схьа а баьккхина, шен кертан хьокхан т1е буллу. Цу балхана холчух1оьттина со, х1ун дийр ду ца хууш. И г1уллакх кхочуш далахь, аша суна дан цул доккха г1уллакх а дац кху малх кхетачу дуьненахь.
— Иза-м х1умма а хала г1уллакх дац, ахьа ц1аро х1аллакдечуьра тхо хьалхадахарца дуьстича. Генна новкъа даьхкина мацделла ду тхо. Цкъа хьалха тхаьшна даа а диъна, ка тухур ду оха ялтех, — аьлла, шаьш дуззалц, вовшахъийна доллушехь, ялта а диъна, т1аккха дехкийн тхьамдано буьйр дарца, дерриге а ялта, к1ай, муккхий, борцций, ша-ша къастийна, охьадиллина к1айчу дехкаша.
Цара шена динчу г1уллакхана доккха баркалла а аьлла, уьш новкъа а даьхна, д1а а хьовсийна, д1авоьллачу Алхаста к1а ша, мукх ша, борц ша къастош, галеш чу доьхкина ялта.
И болх кхочуш а бина, шен хьуьнар толарна воккха а веш, галешна т1е охьахиъна к1ант.
Са а Хилла, малх гучуболлушехь, шен жимах йолу йо1 яийтина Маьлха-Аьзнин дас:
— Хьада, божли чохь верг, ялта вовшах къасто г1иртина, г1ел а велла, наб кхетта 1аш хир ву, сама а ваккхий, схьавалаве иза, — аьлла.
Мехкан ден йо1, божлина арахьахула боьллина зайл д1а а баьккхина, чуяьлча, к1ант гоьл т1е ког а баьккхина, багахь беш узам а болуш, галешна т1е хиина 1аш карийна.
Цецъяьлла, д1ахьаьжжинчохь йисна Маьлха-Аьзнин йиша. Кхин йист ца хуьлуш, чехкка ара а яьлла, божлина ч1огг1а зайл а боьллина, хьаьдда яхана шен дега аьлла йо1а:
— Дада, ахьа божли чу воьллина хьаша-м дер ву, ялта ша-ша къаста а дина, галешна чу а доьхкина, парг1ат а ваьлла, гоьл т1е ког а баьккхина, багахь узам а беш, хиина laш.
— Дера иштта атта вешан Маьлха-Аьзни цуьнга яккхийта йиш-м яц хьуна вайн. Хьада юха а г1ой, цунна ца гойтуш, къайлах, к1енан гали чуьра эций, буьртигаш мекхан а, берцан а галешна чу тасий, уьш вовшахъэде, — аьлла, юхахьажийна дас шен жимах йолу йо1.
Божлин зайл д1а а баьккхина, меллаша чуяьлла йо1. Иза юха а еъча, цо лелочух шекваьлла Алхаст.
— Ц1ена къастиний-техьа ахьа х1орц вовшах, хьажий со, — аьлла, галийн бертигаш а яьстина, къайлах, к1антана ца гойту кеп а х1оттийна, к1ен гали чуьра буьртигаш схьа а эцна, мукхан, борцан галешна т1е доьхкина йо1а. Цунах шекволчу Алхаста, къайлах иза ларъеш хилла. Йоь1ан ямартло гучу а яьлла, хьалаиккхина вахана мехкан ден йо1ана ластийна, д1азъаьлла, т1ара тоьхна, цуьнан батт аг1оръяьккхина к1анта.
Мохь аьлла, елха а йоьлхуш, хьаьдда яханчу йо1а шен дега д1ааьлла,ялташ вовшахъэдеш ша йоллуш, хьешо т1ара тоьхна, батт аг1оръяьккхи шен, аьлла.
Т1аккха вахана божли чу а ваьлла, галийн бертигаш д1а а яьстина, царна чу хьаьжча, йо1а буьртигаш т1етесна бехдина ши гали доцчу, массо а галеш чуьра ялта лаыта охьахецча, х1оранна чохь а к1ай, муккхий, борцций ша-ша доккхуш, ц1ена кьастийна, хаьржина карийна мехкан дена. Цунах инзарваьлла, тамаш а бина, мехкарийн дас аьлла:
— Мехкан воцу жима хьаша, Алхаст, вайшиннан къовсамехь хьуьнар туьйли хьан. Сан хьоме йо1 Маьлха-Аьзни яьккхи ахьа. Дехар ду сан хьоьга, бухаюьсучу иоь1ан айхьа гамйина батт нисъяр.
— Дера гамйийр яцара, цо ямартло ца лелийнехьара-м, — аьлла, т1евахана, вукху aгlop т1ара а тоьхна, жимчу йоь1ан батт хьалха ша ма хиллара нисйина Алхаста.
Мехкан дас шен йо1, Маьлха-Аьзни, а елла, дан деза совг1ат йо1ана а дина, новкъа дала кечделла Алхасттий, Маьлха-Аьзний. Алхастан хазаллех йоккхаеш хилла йо1.
Юьртах а даьлла, шаьш д1адоьлхуш, Маьлха-Аьзнис аьлла:
— Алхаст, вайша иштта атта д1адохуьйтур дац. Шен ворх1 ваша ву лела, талла вахана. Д1адоьдуш, вайша царна гур ду. Новкъарло йийр ю цара вайшинна. Хьох кхокха хила беза, сох куьйра хир ду, — иза а аьлла, шен карахь йолчу ларчана юккъера схьаэцна к1айн, 1аьржа, ши аьлха, вовшах хьакхийна йо1а.
Алхастах кхокха а, Маьлха-Аьзнех куьйра а хилла, т1ема даьлла, стигалхула д1адоьдуш хилла xlapa шиъ.
Лела вахана ворх1 ваша хилла ц1а вог1уш. Царна, х1оранна а, адаман мотт хаарал сов, кхечу садолчу х1уманийн меттанаш а хууш хилла: акхаройн а, олхазарийн а, хьайбанийн а, кхидолчу дийнатийн а.
Хьалха вог1учу, акхаройн мотт хууш волчу вашас, олхазарийн мотт хуучу веше аьлла:
— Д1ахьажал, ваша, хьуьлла лакхахула доьлху олхазарш ма хаза ду, д1а ма дахийтий вай уьш?
Олхазарийн мотт хуъчу вашас, д1а а хьаьжна, аьлла:
— Д1адахийта деза уьш. Хьалха боьду кхокха вайн нуц ву. Цунна т1аьхьа доьду куьйра, вайн йиша Маьлха-Аьзни ю. Баккхийбеш, хазахеташ д1абоьлху уьш.
Царна бохам ца беш ворх1 ваша шайн ц1а вахана.
Маьлха-Аьзни а, Алхаст а, некъ марша а баьлла, д1адахана.
Д1аоьхуш, хьожа т1ехь цхьа б1аьрг болу стаг волчу кхаьчна ши накъост.
XIapa Йо1-к1ант, дог1у ма гиннехь, кхарна дуьхьал ваьллачу цхьа б1аьрг болчу стага аьлла:
— Алхаст, суна хьо вуьйцу хезна, дуккха а хан яра. Хьан хазаллех кхоам хетара суна. XIapa ворх1 йишин йиша хиларал совнаха, ахьа яло Маьлха-Аьзни а, хьоьгахь там хеташ, вахийтира аса хьо иза яло. Х1инца хьайн ши ну скал а эций, д1аг1о, барт цхьаъ хуьлда шун, — аьлла, Алхаста шен шина зудчуьнца ц1а хьажийна цхьа б1аьрг болчо.
Алхаст ц1ера араваьлла шо кхоччуш, шен ши нускал а далош, ц1а кхаьчна. Т1аккха кхаа дийнахь, кхаа бусий доккха ловзар а дина, боккхачу безамца, бертахь баха хоьвшина вежарий, церан зударий, дай-наний.
Цу т1ехь туьйра чекхдолу, 1алдий-булдий царна, кай-бож вайна!


Алхаст и Малх-Азн и

У одного старика было семеро сыновей. Среди аульчан старик всегда был молчалив и задумчив. Обычно он сидел со своими сверстниками-стариками, обхватив голову руками.
Как-то старший из его сыновей, Алхаст, вышел на улицу и увидел среди других стариков своего пригорюнившегося отца. Он отозвал его в сторону и говорит:
— Дада, среди твоих сверстников я вижу тебя всегда опечаленным. О чем ты думаешь? Какое несчастье тебя постигло? Скажи мне, что с тобой?
— Мой любимый сын Алхаст! Не нужда какая-нибудь заставляет меня задумываться, а то, что я должен сделать в ближайшее время. Пока я и твоя мать живы, мне хотелось бы женить вас, моих сыновей. Говорят, у одного князя есть семь дочерей. Как бы вас женить на них, вот о чем я всегда думаю, — ответил отец.
Сын постеснялся после таких слов говорить с отцом и пошел домой. Алхаст позвал к себе младших братьев и сказал им:
— Из-за нас дада всегда сидит унылый среди таких же стариков, как и он сам. Он думает о том, как бы женить нас на семи дочерях одного князя. Чтобы исполнить желание дады, я пойду сватать нам этих девушек. А вы оставайтесь дома и следите за хозяйством.
Выслушав старшего брата, самый младший сказал:
— Ты старше всех нас. Нельзя ли сделать так, чтобы ты остался дома, а нам пойти и сосватать дочерей князя?
Алхаст согласился, и они решили, что сватать дочерей князя поедут шестеро младших братьев.
Когда братья собрались в путь, Алхаст сказал:
— Вы оставляете меня дома, но боюсь, что с вами случится какая-нибудь беда. По дороге к князю стоит дом. Когда вы будете проходить мимо него, хлынет дождь. На обратном пути, как только вы поравняетесь с этим домом, опять хлынет дождь. Нельзя входить в этот дом, чтобы укрыться от дождя, дважды. Войдите только один раз: или на обратном пути или на пути к князю. Если вы оба раза войдете в дом, с вами случится беда.
— Хорошо, — сказали братья и поехали к князю. Только братья поравнялись с этим домом, хлынул дождь и насквозь промочил их. Братья решили высушить одежду, прежде чем они приедут к князю. Они зашли в дом. В одной комнате они нашли накрытый стол, но хозяина дома не было. Братья пообедали, высушили одежду, отдохнули и тронулись в путь.
Братья прибыли к князю и, как научил их старший брат, сказали, что хотят посватать его семерых дочерей. Князь дал согласие, угостил дорогих гостей разными блюдами и дорогими винами, выдал за них семерых дочерей и проводил в обратный путь.
Счастливые братья возвращались домой. На обратном пути, как только они поравнялись с домом, о котором говорил им старший брат, пуще прежнего хлынул дождь. Хотя самый младший из шестерых братьев и напомнил им о том, что старший брат разрешил им входить в этот дом только один раз, братья сказали:
— Ничего не будет, — и вошли в дом.
Как и в первый раз, братья застали в комнате накрытый стол, но хозяина не было дома. Они пообедали, высушили свою одежду и только хотели выйти из дома, вошел одноглазый нарт.
— Оставьте у меня девушку, которую вы везете Алхасту, а остальные — убирайтесь! — сказал одноглазый нарт и отобрал невесту Алхаста.
Тогда-то и пожалели они, что не послушали совета старшего брата. Делать нечего, отправились братья домой с шестью невестами. Шестеро братьев приехали домой и рассказали обо всем, что с ними случилось.
Снарядился Алхаст в путь и сказал:
— Если я не вернусь домой через год, можете устроить свадьбу. Но до этого не играйте свадьбу.
И Алхаст отправился к одноглазому. Он приехал туда, где одноглазый отобрал у братьев его невесту. Алхаст огрел коня плетью и подъехал к дверям дома.
Одноглазый нарт вышел из дома, поздоровался с Алхастом и сказал:
— Иди-ка сюда, Алхаст, и залезай на мои плечи.
Алхаст спешился и залез на плечи одноглазого. Не успел он и глазом моргнуть, как одноглазый принес его в чужой край. Там одноглазый спросил Алхаста:
— Посмотри вон туда. Видишь, там льется какой-то свет? Этот свет исходит от девушки. Ее зовут Малх-Азни. Хочешь добыть ее или умереть, упав с моих плеч?
— Хочу добыть девушку Малх-Азни, — сказал юноша. Не успел Алхаст глазом моргнуть, как одноглазый доставил его к своему дому и сказал:
— Если ты добудешь Малх-Азни и приведешь ее ко мне, тогда сможешь забрать свою невесту.
После этого одноглазый отпустил Алхаста. Алхаст сказал невесте, что она должна жить у одноглазого до его возвращения, и поехал добывать Малх-Азни. По пути к Малх-Азни возле одного села он заметил горящую копну.
— Жаль такую солому, —сказал Алхаст и принялся тушить огонь. Мыши, укрывавшиеся в норках под копной, бегали туда-сюда. Алхаст потушил огонь и хотел продолжить свой путь. Тут одна белая мышь преградила ему дорогу и сказала:
— Кант, ты потушил огонь и спас наших жен и детей. Мы все благодарны тебе. Когда тебе понадобится наша помощь, сожги этот волос. Белая мышь вырвала из своих усов волос, подала его Алхасту и добавила:
— Я вместе со своей армией мышей буду возле тебя. Алхаст подумал:
— Ну какую помощь мне могут оказать мыши? — и отправился дальше.
Через три месяца после случая с мышами Алхаст вступил на земли Малх-Азни. Он сразу встретил отца Малх-Азни, объезжавшего свои владения, который спросил:

«Кто это пришел в мой край?
Кто это, человек или зверь?
В край, куда птицы не залетают,
В край, куда звери не приходят».
— Сын бедного человека пришел в твой край, — ответил Алхаст.
— Отвечай скорее, зачем явился сюда? — спросил отец Малх-Азни.
— Мне неудобно отвечать на твой вопрос. Разреши, старик, ответить кому-нибудь другому, —сказал Алхаст.
— В моем крае нет другого человека, которому ты мог бы рассказать, зачем явился. Здесь нет другого властелина, кроме меня. Только я могу ответить на твои вопросы, — сказал отец Малх-Азни.
Тогда Алхаст рассказал, зачем он приехал.
— Если так, следуй за мной, — сказал отец Малх-Азни и повел его к себе. Вокруг села была высокая изгородь, а на кольях торчали головы людей.
Отец Малх-Азни сказал:
— Смотри туда. Видишь, на кольях торчат головы? Это головы тех, кто как и ты, на разных состязаниях хотел добиться руки моей дочери Малх-Азни. Мне жаль твоей красоты и жаль лишать тебя головы. Лучше возвращайся к себе тем же путем, каким явился сюда.
— За свою голову, старец, я отвечу сам. Разреши и мне состязаться. Если я проиграю, отрубишь и мне голову.
— Ладно, не сумеешь выполнить мое поручение, твоя голова очутится вон на том колу. Иди за мной, — и отец Малх-Азни повел Алхаста к амбару и открыл двери. Амбар до потолка был завален пшеницей, ячменем и просом.
Отец Малх-Азни сказал Алхасту:
— Видишь перемешанное зерно? Если до зари ты наполнишь пшеницей одни мешки, ячменем —другие, просом — третьи, моя дочь Малх-Азни будет твоей. Если не сумеешь до зари разобрать зерно, хоть одно зернышко пшеницы, ячменя или проса окажется не в своем мешке, твоя круглая голова будет на колу. Он закрыл Алхаста на засов и ушел.
— Непосильная задача — разобрать столько зерна. Но если я не сумею этого сделать, то моя круглая голова окажется на колу, — думал Алхаст.
Раскладывая зерна пшеницы, ячменя и проса в отдельные кучки, Алхаст просидел до полуночи. Вдруг он вспомнил про волос белой мыши.
— Может быть, из этого что-нибудь получится, — подумал он и сжег волос. Не успел волос полностью догореть, как амбар наводнила целая армия
мышей во главе с белой мышью.
— Какую службу мы сможем тебе сослужить? — спросили мыши у Алхаста. Алхаст рассказал о случившемся:
— До зари я должен разобрать это зерно: пшеницу собрать в одну кучу, ячмень — в другую, просо — в третью. За это я получу красавицу Малх-Азни. Если не сумею этого сделать, моя голова будет посажена на кол.
— Это нетрудное дело по сравнению с тем, что ты сделал для нас. Проделав долгий путь, мы проголодались. Сначала мы поедим из этой кучи, а потом возьмемся за работу, — сказали мыши.
Они досыта наелись зерна и по команде белой мыши отобрали пшеницу в одну кучу, ячмень — в другую, просо — в третью.
Алхаст поблагодарил мышей, отпустил их домой и принялся наполнять мешки. Закончив работу, Алхаст, радуясь, сел на мешки.
На заре отец послал в амбар свою младшую дочь:
— Иди разбуди этого канта и приведи его ко мне. Наверно, он, пытаясь разобрать зерно, устал и уснул.
Дочь открыла дверь амбара и заглянула внутрь. Она увидела,что Алхаст сидит на мешках и распевает песни. Дочь так и ахнула от удивления. Не сказав Алхасту ничего, она быстро выскочила из амбара, захлопнула дверь и закрыла снаружи засов. Прибежав к отцу, она сказала:
— Дада, кант, которого ты оставил в амбаре, разобрал зерно, наполнил мешки и сидит на них, распевая песни.
— Так легко выдать за него нашу Малх-Азни мы не можем. Иди, незаметно возьми пшеницы и перемешай с ячменем и просом.
Дочь снова открыла двери амбара и вошла. Когда она явилась второй раз, Алхаст заподозрил недоброе и стал за ней наблюдать.
— Чисто ли ты разобрал зерно? — сказала дочь. — Дай-ка я проверю.
Она развязала мешки, потихоньку от Алхаста взяла зерна пшеницы и смешала с зернами ячменя и проса. Увидев, что она сделала, он вскочил на ноги, подбежал к ней и сильно ударил ее по лицу. Лицо девушки искривилось от удара. Она вскрикнула. Со слезами побежала она к отцу, рассказала, что кант ударил ее и искривил ей лицо.
Отец Малх-Азни побежал в амбар. Он развязал мешки, высыпал зерно на пол и увидел, что зерно разобрано, как он требовал. Только в двух мешках, куда дочь бросила пшеницу, зерно было перемешано. Отец Малх-Азни сказал:
— Алхаст, ты победил в состязании и выиграл мою дочь Малх-Азни. Я прошу тебя только об одном: вылечи лицо моей младшей дочери.
— Я бы не искривил ей лицо, если бы она поступила со мной честно, — сказал Алхаст, ударил девушку по другой щеке, и лицо ее стало прежним.
Отец подарил Малх-Азни много подарков и проводил Алхаста и свою дочь. Когда они вышли из села, Малх-Азни сказала ему:
— Алхаст, нас так легко не отпустят мои родители и братья. Мои семеро братьев где-то здесь охотятся. В дороге они заметят нас и помешают нам уехать. Ты должен стать голубем, а я — коршуном.
Сказав это, Малх-Азни достала из своих вещей белое и черное кресала и потерла их друг о друга. Тотчас Алхаст превратился в голубя, а Малх-Азни в коршуна. Они полетели.
Как раз в это время возвращались с охоты ее семеро братьев. Они кроме человеческого языка знали еще языки всех живых существ. Один из братьев сказал тому, кто знал язык птиц:
— Посмотри, брат, как красиво летят вон тот коршун и голубь! Давай подстрелим их!
Брат, владевший языком птиц, посмотрел на летящих и сказал:
— Нужно пропустить их: летящий впереди голубь — наш зять, а коршун, летящий за ним, — наша сестра. Они летят и радуются друг другу. Братья не тронули их и пошли своим путем. Малх-Азни и Алхаст полетели дальше. Так они долетели до дома одноглазого. Заметив их, одноглазый вышел им навстречу.
— Алхаст, я давно слышал о тебе как о смелом и красивом канте. Мне хоть и жаль было посылать тебя за Малх-Азни, но очень хотелось, чтобы ты и на ней женился. Веди теперь обеих невест к себе домой. Счастливого пути! — сказал одноглазый.
Алхаст ровно через год вернулся домой. Братья после его возвращения сыграли семь свадеб и стали жить в мире и согласии.
Здесь и сказки конец, чтобы всем ничего, а нам белый козел достался.