МЕХКАН КХЕЛАН САЦАМ

...Генна хьалха д1аяханчу заманахь уггаре а лекхачу лаьмнаш т1ехь, Малхйистахь, шарахь цкъа гуллуш хилла Нохчийчохь мел волу къонаха-т1емало. Вехаш-1аш мел генахь хилча а, малх кхетале йиллинчу метте кхача везаш хилла х1ора а. Ткъа малх схьакхеттачул т1аьхьа т1аьххьара веанчун корта боккхуш хилла.
Иза хууш вуно маса шен дин лоьллуш вог1уш хилла цхьаъ. Амма ламанан буххе иза схьанислуш, маьлхан хьалхара з1аьнарша серлабоккхуш гина цунна ламанан бухь а, нах гуллуш йолу майда а.
"Со т1аьхьависина ваьлла! Х1инца аса динан болар лаг1 ца дахь, наха со воьхна эр ду суна", - аьлла, дагадеанчу къоначу к1анта схьадаьккхина к1айн йовлакх хьаькхна юьхь т1ера хьацар а дакъийна, шена т1ера бедар а нисйина, х1умма а ша шен син дуьхьа вог1уш воцуш санна, меллаша ламанан буьхь т1е а ваьлла, нахана т1евахана.
- Хьо т1аьхьависина, жима къонаха! Дайн 1едал кхочушдеш, хьан корта баккха беза тхан. Вала кечло! - аьлла тхьамданаша цуьнга.
Вист ца хилла к1ант. Дег1е зуз доуьйтуш долу и дешнаш схьа-хезча а, воха ца воьхна. Дуьненах сирла б1аьрг тоьхна, нахана ца хоуьйтуш ц1еначу х1аваах кийра бузош доккха са а даьккхина, 1ожалла т1еэца кечвелла к1ант.
Тхьамданаша хаьттина цуьнга:
- Жима къонаха, дийцахь, муьлхачу бахьаненна хьевелира хьо?
К1анта баккхийчу нахах бехк лаьцна, корта охьабахийтина.
- Дийца! - аьлла т1едожийна цунна тхьамданаша. К1анта эххара дийцина бахьана:
- Сийсара зуда ялийнера аса, цундела шен хенахь новкъа валар ца хилла хьевелла со...
- Дан х1ума дац, дайн 1едал кхочуш даза ца довлу тхо, - аьлла тхьамданаша.
Амма кхэл кхочуш ян нах кхиале, хаам кхаьчна: "Ма-валла вог1уш кхин цхьа бере ву", - аьлла.
Собар дина наха и стаг схьакхаччалца. Ша майдана т1е хьала-воллушехь. беречо мохь тоьхна:
- И к1ант д1ахеца, со ву т1аьххьарниг...
Т1евеанчуьнга а хаьттина тхьамданаша, кхэл кхочушъяле хьалха, т1аьхьависаран баьхьана.
- Сийсара т1ехьийза йо1 маре яханера сан, - аьлла боху оцу к1анта. - Иза яхана волу к1ант тахана шен хеннахь кхуза ца варна кхоьруш, са хилале схьа а веана, лам буххехь коьллашна юккъехь лечкъина 1аш вара со. Со кхийринарг хила а хили: и к1ант, шуна ма-хаара, дукха хан йоццуш бен схьа ца кхечи. Ткъа со кийча ву вала. Кхочушде дайн 1едал...
Цецбаьхна оцу хаамо тхьамданаш. Дийцаре дан охьахевшина уьш и г1уллакх. 1уьйрана охьахевшина делкъанга бевлла тхьамданаш, делкъана охьахевшина суьйренга бевлла уьш, сацам ца хуьлуш. Эххара а шайн кхэл кхайкхийна цара:
- И тайпа яхь йолу, догц1ена к1ентий вайна юккъехь кхиарна, вайн дайн 1едал, б1ешерашкахь къонахийн-т1емалойн низам ч1аг1деш хилла долу, кхин лелон ца оьшу аьлла хета тхуна. Х1инца дуьйна д1а цхьанна а мостаг1чух, унах, баланах кхера ца оьшу вай...